Kringel, 2021 - 7
Rap, rapper, rapst
Televisie! Zeventig jaar geleden kleurloos gestart. Waar denken we nog met plezier aan terug? Wat was onvergetelijk? Grote winnaar: Zwiebertje. Hoe leuk, Zwieber weer op de tv! Niet doen: onverdraaglijk langzaam.
De afgelopen eeuwen zijn we steeds sneller gaan leven. Leven met de klok is geleefd worden door de klok. De Verlichting: Mens durf te leven, het leven is maakbaar. Tijd is geld is tijd. Groei over groei. Er is geen keus. De productiviteit moet omhoog. De omzet moet groeien. We kunnen niet anders. Omdraaien is rampzalig. Doorgaan ook. Dat noemen we een dilemma.
Een eeuw geleden kon je het al horen kraken. In Amsterdam kreeg de jonge zenuwarts Frederik van Eeden een snel groeiende groep “hoofdwerkers” op zijn spreekuur. Ze hadden moeite de snelle maatschappelijke veranderingen bij te houden. Uitputting, benauwdheid, overprikkelde zenuwen, halfgaar. De zenuwinzinking als symbool van de vooruitgang. Frederik zelf zag de bui al snel hangen en stichtte in het landelijke Bussum de leefgemeenschap Walden. Rust! Maar helemaal vanzelf gaat het natuurlijk ook niet. De spotnaam voor Walden werd: ‘Waar Allen Luieren, Daar Eet Niemand’. Dat is het andere uiterste.
Walden kon het oplopende levenstempo niet remmen. Een trotse koploper van dit moment, de baas van bezorgdienst Gorrillas: “We doen bij dit bedrijf alles in een gestoord, ongelofelijk tempo.” Zijn angst: de concurrentie haalt ons in.
Krankzinnig gejakker, je merkt het aan alles. De beatfrequentie in de dancewereld, Eva die ratelt als een rapper, de flitsfilmpjes voor peuters, het flitskapitaal voor de handige jongens. Dat moet gevolgen hebben voor het brein. Meer kicks, hypes, memes, levels, appjes. O, ja, graag ook meer medailles. Gaaf. Tot het lijntje breekt. Want er zijn grenzen. Altijd. Een mooi bedrag voor 100 uur slaaploos dansen? Leuk voor de nabestaanden.
Ren je rot. Om alles uit het leven te halen, zal je uit alles het leven moeten halen. God is dood. Je moet het zelf doen. Er is geen tweede leven, geen tweede kans. Nu. Pakken. Snel. Tot het laatste moment ontevreden. Keuzestress. Zoveel gemist: slaap, rust, tijd om te genieten, te denken, te praten, lief te hebben. Tempo doeloe? Tempo.
Maar weer een boks.
November 2021
Kringel, 2021 - 6
Zomer zonder zoemen
Niet iedereen zal het weten maar onze kringloopwinkel is een initiatief van de Milieugroep Nootdorp die in 1996 werd opgericht. Een jaar later ging de winkel open. De Wisselbeker bestaat volgend jaar dus 25 jaar en dat gaan we zeker vieren.
Veel ouder nog zijn de zorgen om de leefbaarheid van de wereld. In 1798 al publiceerde de Engelse predikant en demograaf Thomas Malthus een document waarin hij stelde dat op de lange termijn de voedselproductie de groei van de bevolking niet zou kunnen bijhouden. Zijn advies: geboortebeperking. Een logische gedachte maar hij had buiten de slimheid van de mens gerekend. Wetenschap en techniek bleken in staat de voedselproductie, en niet alleen de voedselproductie, telkens weer verder op te voeren. Totdat ook daarvan de grenzen in zicht kwamen. Je kunt de natuur nu eenmaal niet ongestraft uitwonen. Op een zeker moment lig je dan zelf op apegapen.
De moderne milieubeweging begon in 1962 met “Silent Spring”, een boek van de Amerikaanse biologe Rachel Carson. Haar boodschap: stop met het grootschalige gebruik van bestrijdingsmiddelen. Razende producenten, maar ze won. DDT, wondermiddel, verboden. Vogels kregen het binnen. De eierschalen werden zo zwak dat ze bij het broeden braken. Geen vogels, geen geluid. Een voorbeeld. De effecten van bestrijdingsmiddelen waren veel breder.
We hebben ons steeds verder in de nesten gewerkt. Ten tijde van Malthus waren er minder dan 1 miljard mensen, Rachel Carson had al 3 miljard soortgenoten en nu staat de teller op 8 miljard! Volgens de optimisten zal het na 10 miljard gaan dalen. Maar de vraag is of we dat nog meemaken.
De bijen hebben het moeilijk. Een zomer zonder zoemen. De helft van onze 350 wilde bijensoorten wordt bedreigd. Door bestrijdingsmiddelen en aantasting van hun leefgebied. Ze hebben overigens ook last van de massale hoeveelheid uitgezette honingbijen, een vorm van intensieve “veehouderij”. Een gezonde bijenpopulatie is van groot belang voor de natuur en voor onze voedselvoorziening. Opdracht: bioboeren. En: bloemen, veel bloemen, ja ook in het gazon. Bijen houden van bloemen en die houden van mensen en die moeten meer gaan houden van bijen.
Voorzichtige knuffel
Oktober 2021
Kringel, 2021 - 5
Lesje Lego
Lego begon in 1949 met de productie van zijn beroemde bouwsteentjes. Het werd een onwaarschijnlijk groot succes. Op dit moment worden er per jaar circa 20 miljard onderdelen geproduceerd. Lego werd het nieuwe Meccano. Een gering deel van deze tsunami duikt op enig moment op in onze kringloopwinkel. Degelijk spul dat generaties lang meegaat. Maar dat is tegelijk ook een probleem. Het grootste deel van de door Lego gebruikte materialen zijn niet terug te winnen. Er zijn vooralsnog twee opties: verbranden of zorgen dat anderen er weer van kunnen genieten. Lego zet sinds enige tijd vol in op de tweede optie. Als het lego-speelkwartier voorbij is mag je alles gratis inleveren bij de producent die het dan reinigt, herordend en beschikbaar stelt voor minderdraagkrachtigen. Of je brengt het naar de kringloopwinkel.
Lego als succesverhaal van de homo sapiens, “de denkende mens”, wij dus (ahum). Onze slimheid zit niet alleen in dat reusachtige brein van ons, het zit ook in ons vermogen om verworven kennis door te geven. Een kind hoeft niet zelf Lego uit te vinden. Het kan verder bouwen aan het werk van anderen. Taal en kopieervermogen zijn de toverwoorden. Creativiteit en plezier de motivatie.
Omdat ons denken nooit stil staat, heeft homo sapiens nieuwe stempels gekregen. Liberalen zweren bij de homo economicus die gaat voor behoeftenbevrediging. Hij zal geïnteresseerd zijn in de Lego-veilingen op Catawiki waar Lego-sets voor volwassenen voor hoge bedragen van eigenaar wisselen. Lego als investeringsobject. Dit mensbeeld staat nogal haaks op dat van de “homo ludens”, de spelende mens (wie gaat dat betalen?), die ongetwijfeld het dichtst bij de essentie van Lego staat. Marxisten zweren bij de “homo faber”, letterlijk de werkende mens. De maker, de techneut, de bedwinger van de natuur. Van Lego mag het. Ideologisch bepaalde hokjes die we vooral niet te serieus moeten nemen. Lego is economicus, ludens en faber ineen. Je zou kunnen zeggen: “de blokjes hebben niks met hokjes”.
Mensenkinderen moeten veel leren. Lego helpt ze daarbij. De blokjes geven een elementaire ervaring van structuren in een driedimensionale wereld. Zien, voelen, manipuleren, proberen, opnieuw proberen, vooruitdenken, fantaseren. Hoe nuttig wil je het hebben? Nu nog slim recycleren!
Boks
Juli 2021
Kringel, 2021 - 4
Aquarius
Als we het nog meemaken zal de wereld er over 2000 jaar heel anders uitzien. Onder de zieners zijn de pessimisten in de meerderheid. Maar als het dan toch allemaal koffiedik is kunnen we net zo goed bij de sterrenwichelaars te rade gaan. Dat zijn toevallig wel astrologen en die hebben ervoor doorgeleerd.
In 1967 wisten ze het al: The Age of Aquarius was begonnen. Het tijdperk van de Waterman. De musical Hair. Weet u het nog? Iedereen zong en danste mee en de bloemenmeisjes zorgden er wel voor dat iedereen het ook naar de zin had. Het Lentepunt schuift in ongeveer 2150 jaar door een sterrenbeeld van de Dierenriem. In onze tijd beweegt het van het sterrenbeeld de Vissen naar het aangrenzende sterrenbeeld De Waterman. Het tijdperk van de Vissen was het tijdperk van de mijter. Tweeduizend jaar domineerde de mijter de geschiedenis. De visvergunning is nu na 2000 jaar verlopen. Zorgelijk nieuws voor de mijter. Ja, zelfs voor het patriarchaat. De Waterman zit nu aan het roer. Een nieuwe tijd is aangebroken. De wichelaars waren erbij, 2000 jaar gelden, in Bethlehem. Drie Koningen die op 6 januari bij de kribbe arriveerden. Zij hadden immers een ster gezien.
En de wichelaars zijn nog altijd onder ons. Misschien wel meer dan ooit. En een van de grote veranderingen die de Waterman ons volgens hen gaat brengen is de voltooiing van de Emancipatie van de Vrouw. Dat moet in ruim 2000 jaar waarachtig wel gaan lukken. Sterker nog, er zijn sinds de musical Hair al flinke stappen gezet.
Maar wat de Waterman echt van plan is, weet natuurlijk niemand. Stel dat hij zijn magische invloed liever inzet om ons ijs te smelten zodat de wereld in een aquarium verandert? Als hij ons liever vanaf de dijk een vrolijk liedje leert: “Twee emmertjes water halen, twee emmertjes pompen, de meisjes op de klompen, de meisjes op hun houten been, rij maar door mijn straatje heen. Enz.” En als dan het water over de plinten klotst, terwijl wij ons zitten te vergapen aan seizoen X van The Handmaid’s Tale. Tja.
Knuffel
Mei 2021
Kringel, 2021 - 3
Wraakengel
Als je herinneringen mist die voor jouw omgeving blijkbaar belangrijk zijn, kan het gebeuren dat die omgeving jou vraagt onder welke steen je hebt geleefd. In feite word je dan op het intellectuele niveau van de pissebed geplaatst. Dat lijkt onaardig, maar onderschat deze kleine prins van de duisternis niet! De pissebed heeft alle reden om het daglicht te mijden. Pissebedden zijn namelijk kreeftachtigen, ooit het land op gekropen, maar nog steeds ademend via kieuwen! Die moeten vochtig blijven anders zijn ze binnen een paar uur dood.
De pissebed is een overlever en een held. Onmisbaar voor onze bodem. Recyclopedist van plantaardig materiaal en daarom belangrijk voor de koolstofkringloop. Gezond voor de ondergrond!
Onlangs is in de beroemde steengroeve van Winterswijk de oudste pissebed van Nederland ontdekt. Een fossiel van een klein pissebedje dat daar ongeveer 250 miljoen jaar geleden in een soort waddenzee leefde. Tegelijk ook een nieuwe soort die de mooie naam: Gelrincola winterswijkensis heeft gekregen. Het zijn overlevers die goed in hun externe skelet steken! Vergeleken worden met een pissebed is dus helemaal zo gek nog niet.
Wij mensen worden ernstig geplaagd door een gemeen virus. Misschien een schrale troost, maar wij zijn niet de enige. Elke levensvorm voert zijn eigen virusoorlog. Er zijn onlangs zelfs kleine virussen ontdekt die parasiteren op grote virussen. Ook de pissebed is niet veilig. Als je per ongeluk een steen optilt waar paarsige pissebedden onder zitten dan maken ze het niet lang meer. Iridovirus. Enkele weken, hooguit. Vooral soorten die in tuinen leven zijn gevoelig voor het virus: daar zitten veel pissebedden bij elkaar, wat de verspreiding van het virus vergemakkelijkt. Herkenbaar?
Onder een steen kruipen. Wie dat op grote schaal doen? Onze steenrijken. Jazeker, ze zijn bang. Beddenpissers. Sociale en politieke onrust, klimaatverandering, migratiegolven, epidemieën, oorlog. Ze hopen dat ze de grote kladderadatsch kunnen overleven in bunkercomplexen diep in de bergen of onder de grond. Maar de Apocalyps te slim af willen zijn is natuurlijk een illusie. Dan rekenen ze buiten de Engel der Wrake, onze eigen Bunker Buster Pieter Omtzigt.
Knuffel
April 2021
Kringel, 2021 - 2
Spiritisme 2.0
In tijden van crisis worden dingen belangrijk die we daarvoor vanzelfsprekend vonden. Gewone dingen zoals aanraken en knuffelen. Niet doen. Afstand. Die dagelijkse dingen zijn dus belangrijk. Wij zijn groepsdieren, gezelligheidsdieren, huisdieren tussen de huisdieren. Sluit ons op, isoleer ons en we worden ziek. We hebben contact nodig, en het liefst met al onze zintuigen. Lijf aan lijf.
In 1982 verscheen een opmerkelijk boek van de Amerikaanse toekomstverkenner John Naisbitt. Megatrends. Hij beschreef er tien. Ik noem alleen de top 2. Megatrend 1: we zijn op weg van een industriële samenleving naar een informatiesamenleving. En gelijk kreeg hij. Megatrend 2: High-Tech / High-Touch.
Er komt steeds meer technologie in ons leven. Als emotioneel tegenwicht zal de behoefte aan het aanraken en voelen van natuurlijke objecten en materialen toenemen. Wij zijn niet geprogrammeerd voor omgang met kunststoffen, kunstmanen in kunstwerelden (lees computerwerkelijkheid). We willen echte mensen om ons heen, eventueel huisdieren. Beleven. Met alle zintuigen. Niks computers die alles beter kunnen en beter weten. Waarom schaken tegen een computer, vechten tegen een terminator, vrijen met een robot? Wat een rijkdom, wat een armoe.
Maar ja, de techniek dendert door. Maakt ze ons overbodig zonder dat we het doorhebben? Zal een kleine elite profiteren? Kunstmatige Intelligentie zal de nieuwe machtsverhoudingen bepalen. Waar het naartoe gaat met al die levensreddende, geestverruimende en gelukmakende algoritmen? Naar een droomwereld. Als het meezit, zullen we er ooit met een schok uitontwaken.
Microsoft gaat ons helpen met overledenen te communiceren. Spiritisme 2.0. We hadden al een Songfestival met liedjes (in de geest) van overleden componisten, straks kunnen we met ze chatten. De algoritmen zullen onze geliefden levensecht laten verschijnen. Maar daar stopt het niet. Kunstmatige Intelligentie zal, met behulp van alle data (van de sociale media) die we bij leven achterlaten, ook hun persoonlijkheid en achtergrond reconstrueren zodat ze met hun eigen stemgeluid een passend gesprek kunnen voeren. High-tech en misschien ook nog high-touch. Bijna echt. Heel eng dus. Voer voor psychiaters.
Extra knuffel
Februari 2021
Kringel, 2021 - 1
Zoals de oude zongen, …..
Precies zeventig jaar geleden begon mijn schoolcarrière. In 1951 werd ik met slappe knieën door mijn moeder afgeleverd bij juffrouw Van Maarseveen, een ongelooflijk ouwe juf. Eerste klas R.K. Lagere School Sint Willibrordus in Hilversum. Een jongensschool. Aan de andere kant van het hoge hek de meisjes. Terra Incognita. Tijdens het speelkwartier hoorde je het verschil.
Ik was lang, dus zette de juf me achteraan in de rij van massief eikenhouten tweezitsbanken. Mijn moeder had nog even gezwaaid. Buiten. Geen ouders in de school. Ze was al half op de weg terug. Het huishouden wachtte. Dat was het dan. Haar oudste zoon was geland. Hard.
Aan de slag nu. Aap, Noot, Mies. Vanaf dat moment ging ik, zoals toen iedereen, onbeheerd op en neer naar school. Vier keer per dag een avontuur! Geweldig! Knokken en meisjes verleiden. Met een hand vol knikkers kwam je al een heel eind. En ieder jaar een wat grotere maar net zo harde eikenhouten bank. Armen over elkaar als de meester optrad.
CITO-toets? Moest nog worden uitgevonden. De hoofdonderwijzer deelde uit. In zijn mandje: VGLO, Huishoudschool, Ambachtsschool, MULO en, voor de zonderling was er nog HBS, Gymnasium of MMS (Middelbare Meisjesschool). De zonderling moest nog wel toelatingsexamen doen.
Toen ik op mijn zesde naar school ging was ik qua leren natuurlijk niet blanco. Sterker nog, de belangrijkste dingen in het leven had ik al opgepikt. Spelenderwijs. En dat is natuurlijk nog steeds zo. Niet alleen typische schooldingen, maar vooral ook hoe het toegaat in het leven en hoe je je dient te gedragen: sociale vaardigheden. Vader, moeder, mensen in de familie, mensen in de buurt, onderwijzers, vriendjes, helden, allemaal hadden ze invloed. Opgroeien is vooral een kwestie van kopiëren. Goede voorbeelden zijn bepalend. De school is belangrijk, maar de school is ook maar een stukje van het levenslange leren.
Er lijkt veel veranderd in die zeventig jaar, maar als je goed kijkt, zie je dat het in essentie nog steeds gelijk is. Een kind is gezegend met goeie, inspirerende voorbeelden. Het kopieleert graag. En het is heel goed in staat om daarmee een smakelijk menu samen te stellen.
Knuffel
Januari 2021 (het onderwijsnummer / schoolkeuze)
