1962, Eerste uitgave van A Wrinkle in Time

2012, De jubileumeditie,

50 jaar

1993, Nederlandse editie

Wormhole, reizen door de tijd

2012, 7 augustus

Een rimpel in de tijd.

Gevraagd naar zijn mooiste jeugdboek noemde Jeff Bezos (zie 10.000 jaar vooruit) het boek A Wrinkle in Time van Madeleine L'Engle. Het boek verscheen in 1962 en vierde dit jaar (2012) zijn vijftigste verjaardag. Na een heel moeizaam begin is het uitgegroeid tot een bestseller waarvan er wereldwijd nu zo’n tien miljoen exemplaren zijn verkocht. En het succes gaat gewoon door. Het werd in 1993 in Nederland uitgegeven bij uitgeverij Piramide in Amsterdam onder de titel: Een rimpel in de tijd. Het is hier alleen nog in de tweedehandsomgeving te krijgen.

Als jeugdboekenschrijver was ik uiteraard geïnteresseerd in het geworstel van de schrijfster om haar boek uitgegeven te krijgen. Dat kostte haar twee jaar en 29 afwijzingen. Uiteindelijk is het, geholpen door het toeval, gelukt bij Farrar, Straus and Giroux. Die gaven het manuscript, zoals te doen gebruikelijk, voor een eerste oordeel aan een externe lezer. Diens oordeel luidde: "the worst book I have ever read." Zo kan het dus gaan. Harry Potter is een recentere versie van dit bekende fenomeen. De editor vond het verhaal ook bepaald ongewoon, maar, en dat is een interessante toevoeging: "I for one believe that the capabilities of young readers are greatly underestimated."

Het verhaal was te complex, er zat quantummechanica en relativiteitstheoriein, er werd soms in andere talen (Frans, Italiaans, Duits en oud-Grieks) gesproken, de heldin was een vrouw en de confrontatie tussen goed en kwaad werd nogal religieus benaderd (waar orthodoxe christenen overigens grote moeite mee hadden). Helemaal vreemd dat de uitgevers huiverig waren, was het dus ook weer niet. Maar toen het eenmaal was uitgegeven was A Wrinkle in Time direct een enorme hit, ook bij de recensenten.

1976. Madeleine L'Engle leest haar kleindochters Charlotte en Lena voor.

Op zoek naar hun verdwenen vader reizen de hoofd personen door het heelal waarbij ze de enorme afstanden overbruggen door gebruik te maken van kortsluitingen in de structuur van de ruimte-tijd. Wij zouden het nu wormholes noemen. Als fantasie-element natuurlijk prachtig. En zelfs niet helemaal onmogelijk (in theorie dan, maar je moet nog wel even ergens anti-zwaartekracht vandaan halen). En als je eenmaal zo’n wormhole hebt, kun je hem ook nog gebruiken voor tijdreizen. En dan is de beer natuurlijk pas echt los. Terug in de tijd ligt lastig. Daar worden de fysici niet blij van want dan komt de wet van oorzaak en gevolg in gevaar. En zonder die wet komt de fysica een beetje in het luchtledige te hangen. Vooruit in de tijd levert minder ellende op.

Het voorbeeld van de tweeling is vrij bekend. Eén blijft op aarde achter, de ander stapt in een supersnel ruimtevaartuig, maakt een rondje en landt weer bij zijn broer/zus. Tijdens het uitstapje liep zijn klok langzamer dan die van zijn zus/broer. Sterker nog, alles op aarde verouderde sneller dan in het ruimtevaartuig. De ruimtereiziger treft dus een broer/zus/aarde aan die (veel) ouder is dan volgens zijn eigen kalender zou moeten. Het verschil hangt af van de snelheid van de ruimtereiziger. Als hij na een jaar terugkeert is de aarde misschien tien jaar, of honderd jaar ouder. Met andere woorden, hij/zij is in de toekomst terechtgekomen. Dit effect, keurig te berekenen met de middelen die Einstein met zijn relativiteitstheorie ons heeft gegeven, is echt. Het is gemeten, onder meer in de deeltjesversneller van CERN in Genève.

Kinderen lopen niet weg voor dit soort verhalen. Sterker nog, ze zijn er verzot op. De fantasie heeft overal een oplossing voor. Zelf was ik als jochie lange tijd zeer gefascineerd door een opmerking in mijn oude sterrenkundeboek (De Sterrenwereld in een Notedop vanJ.C. Alders). Die kwam erop neer dat licht wordt afgebogen door materie (ook een idee vanEinstein). Het zou dus kunnen dat je met een heel sterke kijker lichtkunt opvangen dat miljarden jaren geleden van de aarde vertrok en onderinvloed van de materie in het heelal via een cirkelvormige reis vanuit de tegenovergestelde richting op aarde terugkeert. Op die manier zou je kunnen zien hoe de aarde er bijvoorbeeld een miljard jaar geleden uitzag. Dit idee prikkelde mijn fantasie in niet geringe mate.

Bij het schrijven van Zwerg heb ik me ook wel eens afgevraagd of het allemaal niet te gedurfd werd. Of het allemaal nog wel te volgen was. Of dat Duitse gebrabbel er niet uit moest. Het was goed voor mijn gemoedsrust geweest als ik ooit A Wrinkle in Time had gelezen. Maar ik ben nu, alsnog, gerustgesteld.

Espunt, 7 augustus 2012