Wie wordt hier nu niet blij van?
Weer een jaar
Ik moet een beetje opschieten. Het is al weer 10 december. Veel tijd voor Sintology is er niet meer. De oude regisseur van het duistere daktheater is opnieuw in rook opgegaan. Hij heeft het land ontstegen, het ruime sop gekozen, en dat is meestal niet het meest glorieuze deel van zijn bezoek aan ons land. De klus is geklaard, de cadeaus zijn vergeven, de ruim overtollige speculaaspoppen liggen in de “bak afgeprijsd” en de baard is ter fatsoenering bij de restaurateur afgegeven. Dankbaar zwaaien bij zijn afscheid is er niet bij. Het tekent de liefdevolle inborst van de Goedheiligman dat hij daar niet zwaar aan tilt. Het weerhoudt hem er in ieder geval niet van om volgend jaar opnieuw alle denkbare hindernissen te trotseren om op tijd bij zijn verwachtingsvolle bewonderaars aan te kunnen kloppen. Een gewone sterveling had de pijp al lang aan Maarten (St. Martinus) gegeven, een collega-heilige die het heeft gebracht tot de beschermheilige van Utrecht. Niet onverdienstelijk maar vergeleken met de Heilige Nicolaas toch acterend in de Keukencompetitie.
Woorden doen ertoe
Op de valreep, of eigenlijk eroverheen, toch nog een afscheidswoordje. Natuurlijk! Wij weten dat de liefde van de Sint voor het woord overweldigend is. Een man een man, een woord een woord. Hij is en blijft een man van het woord en van wat niet al. Misschien moeten we gewoon vaststellen dat de Sint symbool staat voor het blijvende. Het blijf van mijn lijf, ik schrijf dus ik blijf, de schijf van vijf, ik blijf zonder wijf en ik drijf dus ik blijf.
Het is algemeen bekend dat het niet echt lekker gaat met de schoolprestaties van onze jeugd. Ze talen te weinig naar rekenen en ze talen te weinig naar taal. Ondanks de onvermoeibare aansporingen van de Sint. Ieder jaar worden ze weer beloond voor hun ijver en vorderingen, maar achter deze façade van enthousiasme en tevredenheid, schuilt ook bij de Sint toenemende zorg. Hij rekent de malaise echter niet de jongeren zelf aan maar de volwassenen die het te druk hebben met zichzelf. En die hun kinderen niet tot voorbeeld zijn maar het er zelf ook bij laten zitten. Wil je rust en geen gekerm, zet ze dan maar voor het scherm. Even niet voorlezen maar lekker doorsjezen. Een lichtpuntje is misschien dat de Sint deze speelse taal nog altijd tegenkomt in de gedichten die onder zijn hoede geconcipieerd worden. Maar recente peilingen van het Meertensinstituut laten zien dat de gedichten allengs korter worden. Zorgelijk. We naderen een ondergrens. Blijf het vooral gedichten noemen en geen versjes. Op de klazentaart zijn het de kersjes. Dichters zijn wij in het diepst onzer gedachten. Wie diep gaat mag zegen van de Sint verwachten.
Stille metamorfose
In de loop van de tijd heb ik zelf een geleidelijke metamorfose ondergaan. Bijna onmerkbaar, ook voor mijzelf. Stapje voor stapje ben ik meer ingewijd geraakt in het grote Sint Nicolaasgeheim. Ik ben opgegaan in die ene verschijning, die op onnavolgbare wijze neerdaalt in talloze gedaantes, dubbelgangers, varianten en mutanten. Een paar weken per jaar ben ik zeer intens verbonden met dat ongrijpbare fenomeen dat oningewijden vaak wat losjes met Sint Nicolaas aanduiden maar dat natuurlijk zoveel meer is. Enkele weken onder grote spanning, de rest van het jaar weliswaar geen overvloedige bezetenheid, wat losser, maar wel met een gevoel van aanwezigheid dat nooit helemaal weg is.
Zo hier en daar een stafje
Het begon allemaal heel onschuldig en passief. Zo eind jaren veertig, begin jaren vijftig. De schoen, de schoorsteen, de wortel, de pepernoten, het suikerbeest, de taai-taai. Het zingen, het tekenen, de verlanglijstjes. De onzekerheid, de zak, de roe. Het invallen van de schemering, het speuren naar donkere figuren op het dak, het opvangen van onbekende geluiden, fluisterend communiceren met vriendjes. De etalages die het geloof overtuigend bevestigden. De advertenties in de Gooische Post met zo hier en daar een stafje of een verdwaald mijtertje. De aankomst van de Sint bij de Ouwe Haven van Hilversum, een open riool. Maar hij was er, we hadden het met eigen ogen gezien. Soms kwam hij ook echt aan huis. Mijn vader was bij de politie. Goedwillende en fors geschapen collega’s waren ideaal voor een overtuigend optreden. Er werden geen vragen gesteld, het geloof was groot en onwrikbaar. Op pakjesavond verzameld rond de grote tafel van opa en oma. Warme chocolademelk. De klop op de deur. De meeste geschenken waren uitgestelde noodzakelijkheden, nieuwe wanten, een warme muts. Soms een paar meccano-onderdelen, een puzzel, een voetbal of een figuurzaag. Een schetsboekje met wat kleurpotloden. Nieuwe klappertjes voor mijn klapperpistool. Ooit kreeg ik een indianenpak dat door mijn moeder was gefabriceerd, met een tooi vol geverfde veren. Ik voegde er zelf een pijl-en-boog aan toe waarmee ik nog bijna een buurjongetje van een oog beroofde. Een choladekikker met fondant in een kleurige folie. Een pakje chocoladesigaretten. En niet te vergeten de chocolademunten. Ze verwijzen naar de redding van drie jonge vrouwen die dreigden in de prostitutie te belanden omdat hun vader te arm was om een bruidschat te betalen. Nikolaos redde ze door drie keer een bundel munten naar binnen te werpen. Een van de vele legenden die ik pas veel later ontdekte. Maar ook zonder deze kennis geloofden we . En stonden we voor de praktische opgave de chocolademunten koel te houden. Dus beter niet in je broekzak. Het was allemaal even magisch.
