Kort verhaal, 14 juni 2017
Uit het kleine duimpje
Ronald Giphart die samen met een robot, lees computer, een boek schrijft. Kan dat?
Nee.
Is het dan misschien een publiciteitsstunt? Ja.
Is dat erg? Hum.
Is het beter dan het schrijven van een kookboek? Dat wel.
Kun je kramp krijgen van het schrijven? Ja, maar vooral in je darmen.
Maar je schrijft toch niet met je darmen!
Nee, maar je schijt er wel mee en het verschil is niet groot.
En waar ik ook kramp van krijg is een boekhandel vol kookboeken.
Kun je ook kramp hebben in een arm die er niet meer is?
Ja, zelfs dat kan.
Schrijven is La Grande Guerre terugbrengen tot een scherf die amputatie van een rechterarm onvermijdelijk maakt zodat voortaan schrijven met links moet gebeuren en een aangepaste muis nodig is als de betrokkene onverhoopt een hoge leeftijd bereikt.
Schrijven is het ballonnetje van de schiettent dat je meekrijgt omdat je hebt gemist omdat je met één arm nu eenmaal minder goed mikt, en dat je dan opblaast tot een Zeppelin waar je met je kleinzoon instapt om naar verre werelden af te drijven.
Het grote klein, het kleine groot. Het onaanzienlijke een podium geven, het bijzondere aan de keukentafel zetten.
Klein Duimpje als Reus en de Reus als Klein Duimpje. Zoiets.
Dat vraagt om creatieve sprongen en een lenige geest. Mensenwerk dus. Moeilijk te sturen. Een mens wordt er blij van, een robot niet.
Je moet bereid zijn je mentale TomTom te negeren. TomTom, metafoor voor voorspelbaarheid. Zet er PoesPoes achter en de wereld ziet er gelijk een stuk minder saai uit.
Even weer focussen of gewoon ontnuchteren en we zijn bij Tom Poes.
Nu weer even loslaten en de wereld wordt niet alleen wat minder saai, maar zelfs aangenaam en opwindend als Gemma ongemerkt is binnengekomen met een smakelijke verrassing.
Hoe werkt het brein? Goeie vraag. Wie het weet mag het van mij zeggen.
Wat zeg ik? Die moet het zeggen!
Op de bekende tafel met nieuwe aanwinsten bij Technische Boekhandel Waltmann in Delft werd mijn aandacht onlangs getrokken door een boek met de titel: “How Mathematicians Think” van de Canadese hoogleraar William P. Byers.
De juichende recensies op de achterflap bleken nu eens wel terecht. Een intrigerend boek. De wiskunde is een breinfestijn van de hoogste orde. Daar kun je wat van leren als een formidabele gids als Byers je bij de hand neemt. Wat gebeurt er nu echt in dat wiskundewereldje? Hoe is dat machtige bolwerk ontstaan? Hoe doen die slimmeriken dat?
Wiskunde is volgens Byers meer, veel meer, dan het produceren van “bewijzen” door logische beweringen stap voor stap aan elkaar te plakken. Dat kan een computer ook.
Wat de computer niet kan, is uit paradoxen, ongerijmdheden, tegenstrijdige en botsende beginselen met een creatieve sprong een sleutel smeden waarmee geheel nieuwe kennisgebieden ontsloten worden.
Iedere tijd kent zijn eigen dominante paradigma. Ooit was de natuur een uurwerk. Later werd het allemaal evolutie. Tegenwoordig zijn we erg gecharmeerd van de computer en dus wordt alles een computer, inclusief de mens.
Eerst was de computer een metafoor voor het brein. Langzaam maar zeker verandert de metafoor in een soort werkelijkheid en wisselen brein en computer van plaats. Intelligentie is dat wat een computer kan. Dat ons brein anders werkt dan een computer en daardoor meer kan, raakt uit het zicht.
Maar ik zeg het Byers vol overtuiging na: de computer had op eigen kracht weinig terecht gebracht van de wiskunde, en van al die andere creatieve menselijke uitingen die opvallend genoeg alles te maken hebben met associaties, metaforen en het betreden van ongebaande paden. Terug in zijn hok, dat ding, en dan kunnen we er best een hoop plezier van hebben.
Terwijl ik mijn best doe om het betoog van Byers tot me door te laten dringen, vraagt eenandere informatiebron om aandacht. Uit de radio komt muziek die zo nu en dan de woorden van Byers even naar de achtergrond dringt. Na een tijdje wordt me duidelijk wat er aan de hand is. Het is een terugkerend thema dat mijn onderbewuste blijkbaar heeft herkend: stukjes Marseillaise. Vanaf dat moment wordt het onmogelijk om de muziek nog te negeren. Byers’ verhaal krijgt een schokkerig karakter en het kost me steeds meer moeite bij de les te blijven. Kanongebulder maakt een daverend einde aan mijn vergeefse poging tot multitasking. Dat was het dus. De Ouverture 1812 van Tsjaikovski. De overwinning van de Russen op Napoleon.
