Thomas van Aquino legde in de 13de eeuw de klassieke leer van de kerk van Rome vast. Die leer kwam in de studententijd van Jan Broekhuyse steeds meer onder druk te staan.
In de geschiedschrijving van Veritas (Aeterna Veritas, Cees Willemsen) zijn enkele passages aan Jan Broekhuyse gewijd. Hij wordt er gekenmerkt als extreem intelligent en zeer betrokken bij de discussie die in de jaren vijftig binnen Veritas werd gevoerd over het thema Open of Gesloten Katholicisme. Het laatste gebaseerd op de geldende leer zoals die ooit door Thomas van Aquino in de dertiende eeuw was geformuleerd. De open optie was een moderne visie op een meer individualistische geloofsbeleving (politiek neigend naar het Socialisme) die aansluiting zocht bij het fenomenologisch existentialisme van filosofen als Merleau Ponty. Voortrekkers in Utrecht waren de Augustijner filosofen Nico Luypen en Kees Kwant (die door Veritas gesteunde Studium Generale colleges gaf), de psychiater Henk Rümke en de in 1937 katholiek geworden fysioloog en psycholoog Frits Buytendijk. Voor hen had het Thomisme afgedaan.
In zijn inaugurele rede als praeses van Veritas hield Jan Broekhuyse in het najaar van 1955 zijn leden voor dat geen generatie ooit een zo’n grote kans had gehad “zich een eigen, vrij gekozen wereld te scheppen.” Maar dit had wel een prijs. Men moest zelf beslissen en dat in een totaal verwarde, vormeloze, onbegrijpelijke en absurde wereld! Hier klinkt de sombere kant van het Existentialisme door. Tom Stoelinga (twee jaar later praeses): “Hoogtepunten in het Veritijnse leven waren in die jaren de Zomerkampen, die evenals de colleges van Kwant en Luypen richtinggevend waren voor de ideologische koers van Veritas. Dit nieuwe denken was vooral onder de besturen Broekhuyse en Ter Veer sterk aanwezig.
1959. Naar Nederlands Nieuw-Guinea
In november 1958 trad Jan in het huwelijk met Margriet Brom, waarmee hij drie kinderen zou krijgen. Zoon Gisbert was bereid mij te assisteren bij het opstellen van deze tekst, waarvoor dank.
Na zijn afstuderen vertrokkenen Jan en Margriet in januari 1959 naar Nederlands-Nieuw-Guinea waar hij ambtenaar werd in dienst van het Nederlands bestuur. Dezelfde tijd dat ook Carel Johannes Schneider, beter bekend als de schrijver F. Springer, daar was aangesteld. Het was in de periode dat de regering Kennedy had besloten dat Nederland zijn laatste kolonie aan Indonesië moest overdragen.
De bedoeling was dat Jan onderzoek zou verrichten naar de levensomstandigheden van de verstedelijkte Papoea's in Hollandia, maar nog in hetzelfde jaar werd hij overgeplaatst naar de oostelijke berglanden, standplaats Wamena, waar het Nederlandse bestuur nog geen voet aan de grond had. Als staflid van het Kantoor Bevolkingszaken, een overheidskantoor dat antropologisch, linguïstisch en demografisch onderzoek onder de Papoea's stimuleerde, werd hij vrijgesteld voor wetenschappelijk onderzoek van de cultuur van de Dani in de Baliemvallei, destijds een nog niet onder Nederlandse controle gebracht, krijgszuchtig bergvolk.
Het was in diezelfde periode dat genoemde Carel Schneider belast werd met een onderzoek naar het optreden van controleur eerste klasse Rolph Gonsalves tegen de Dani-bevolking in de Baliemvallei. In het rapport, dat Schneider op 12 juni 1960 inleverde, maakte hij melding van stelselmatige agressie van Hollandse kant. Mede als gevolg van Schneiders rapport werd Gonsalves naar een andere afdeling op Vogelkop overgeplaatst. Uiteindelijk werd hij teruggeroepen naar Den Haag. Later maakte hij naam als crime fighter. Om de sfeer in het land van de papoea’s aan te geven nog een citaat uit de zeer onderhoudende bundel Zaken Overzee (1977) van F. Springer.
F. Springer
Als jonge goden renden Blaarmans en ik lichtvoetig met onze agenten kriskras door de vallei, van de ene plaatselijke oorlog naar de andere. Dagenlange, trage vredesonderhandelingen tussen ruziënde stammen. Dat betekende uren in de brandende zon op het niemandsland zitten luisteren naar toespraken van breedsprakige opperhoofden, en ceremoniemeester spelen bij de plechtige maaltijden waarbij het goede verloop van de besprekingen werd bezegeld.
Soms waren er buitenlandse cineasten bij , die bedrijvig de kleurrijke evenementen vanuit alle hoeken en standen filmden voordat het te laat was en deze trotse stenentijdperkmaatschappij door onze beschavingsdrift voorgoed bedorven zou zijn. Haast was geboden, want hier en daar kon je al Dani’s tegenkomen in vodderige pantalons, gekregen van deze of gene pater of dominee.
1961. De Harvard-Peabody Expeditie
