Gerard van de Schootbrugge & Espunt

Leven is Leren Loslaten

23 februari 2018

Leven is leren loslaten

Het dagboek van een dorpsgek

Friedrich Nietzsche, 17 jaar oud.

Nietzsche

Ik ben geen dagboekenfanaat. Er moet, vrees ik, iets obsessiefs in je zitten om het bijhouden van een dagboek voor een langere periode vol te houden. En dat is volgens mij een vereiste, wil het qua dagboek interessant worden. Interessant voor de dagboekenschrijver zelf of voor degene die er later zijn voordeel mee zal doen als er een biografie gecomponeerd moet worden. Als de dagboekenschrijver dat laatste voor ogen heeft, moet hij ook nog een obsessie voor zichzelf hebben. Of heet dat narcisme? Het kan natuurlijk dat de schrijver niet meer wil dan zijn nageslacht iets mee te geven. Ik zou dit een nobel doel willen noemen. Ik heb er in ieder geval begrip en waardering voor. Sterker nog, ik had graag in een oud schoolschriftje wat teruggevonden uit het leven van mijn vader. Hij was zomaar ineens overleden, lang voordat ik eraantoe was hem te vragen hoe het hem zo was vergaan. Wat hij allemaal had meegemaakt.

Het schrijven van een dagboek kan ook nog een extreme kant op gaan zoals bij Nietzsche, die als knaap al begint met het registreren van zijn leven, maar die dan ook al denkt aan de toekomst en hoe hij zelf ooit zijn dagboekaantekeningen zal lezen. De jonge Friedrich wil zo schrijven dat de volwassen Friedrich inzicht krijgt in de essentie van het (zijn) leven. Hij wil als het ware zijn latere versie de middelen verschaffen om het geheim van het leven te doorgronden. En daar kun je, als het eenmaal zover is, natuurlijk mee aankomen. Rüdiger Safranski beschrijft het in ‘Nietzsche. Een biografie van zijn denken’ dat in 2000 verscheen. ‘Het is haast te mooi je later je eerste levensjaren voor de geest te halen en de ontwikkeling van je ziel daarin te herkennen,’ aldus de jonge Nietsche. Hij weet, volgens Safranski, dat zijn eigen leven hem op het geleefde ogenblik zelf ontgaat en dat hij het pas in een terugblik zal ontdekken.

Deze latere afbeelding van Nietzsche toont maar weer eens aan hoe beharing, mits op de goede plek, het verschil kan maken.

Zo kan het dus ook, het eigen leven als studieobject. Als ik het al zou ambiëren is het nu te laat. Ik moet het doen met eigen herinneringen van een twijfelachtig allooi, aangevuld met herinneringen van anderen en dus van een nog twijfelachtiger allooi, en een enkel ‘stukje kaak’ dat de tand des tijds heeft doorstaan (kan je dat zo wel formuleren?). Dat ik hier nu toch een blik onder de eigen sluier werp, is eigenlijk meer toeval. Een samenloop van omstandigheden die me prikkelde om er een korte overpeinzing aan te wijden. Een recente concentratie van kleine gebeurtenissen die net voldoende energie opleverde om een schrijversvuurtje te ontsteken. De rode draad is dun maar toch: in korte tijd eindigde er van alles, werd er kordaat afgesloten. Om te beginnen het genoemde boek over Nietzsche dat ik vorige week met een zucht dichtsloeg. Heftig. Ik had me voorgenomen om het helemaal uit te lezen en laat ik eerlijk zijn, dat heeft me de nodige inspanning gekost. Maar het heeft me ook veel geleerd. Nietzsche zelf was ook boodschapper van ‘een einde’. Het einde van het Christendom. Hij noemt het een geniale en lange tijd succesvolle leugen om het bestaan voor de massa, de losers, de armen en de lijdenden leefbaar te maken. Maar nu moet het, volgens Nietszche, maar eens afgelopen zijn met al dat medelijden. Het wordt tijd de sterken, de machtigen en getalenteerden, die bereid en in staat zijn te accepteren dat het leven en de natuur zonder betekenis zijn, alle ruimte te geven. Er is geen doel, er is alleen de wil tot macht. Waar die ons brengt, doet er niet toe. Volgens Nietzsche dan.

Zijn ideeën werden nogal populair in ‘bepaalde kringen’ en we hebben intussen toch wel een bang vermoeden gekregen waar die wil tot macht toe kan leiden… ‘God is dood, Nietzsche’ verscheen in de loop van de tijd op de muren en deuren van talrijke herentoiletten. Ooit had iemand daar onder geschreven: ‘Nietzsche is dood, God’. Dat mag je rustig diepgravende humor noemen. God heeft waarschijnlijk toch het laatste woord. Al is het maar omdat het nihilisme waar de wetenschap, soms bijna arrogant, de bouwstenen voor aanlevert, voor de mens onverdragelijk is en voor de mensheid waarschijnlijk een ramp.

14 februari 2017. Legpuzzels

Kringloopwinkel De Wisselbeker in Nootdorp. Werkoverleg tussen Joke en Plony.

Ik keer nu terug naar de wereld van vandaag. Mijn wereld van vandaag. Kringloopwinkel De Wisselbeker in Nootdorp maakt daar deel van uit. Ik ben nu tien jaar voorzitter van de Stichting die de winkel beheert. Kringloop is in zekere zin de tegenhanger van afsluiting. Je gooit iets weg, je stookt het op, je sloopt het. Of je bewaart het tot er iemand komt die het object een tweede leven gunt. Zoals het boekje over Nietzsche. Als ik het niet had gekocht, voor de helft van de prijs, een tertiaire arbeidsvoorwaarde voor al onze vrijwilligers, was er een flinke kans geweest dat het uiteindelijk, na een paar maanden voltooid leven op het schap, alsnog in de container terecht was gekomen. Er worden zoveel boeken aangeleverd dat we permanent in ruimtenood verkeren. Wat er ook veel binnenkomt zijn legpuzzels. Heel veel legpuzzels met heel veel stukjes. Omdat we onze klanten waar voor hun geld willen geven, verkopen we alleen puzzels die compleet zijn. In de praktijk betekent dat dat iemand zo’n puzzel eerst moet maken om te controleren of er geen stukje ontbreekt. Een liefhebber, die het voor niks doet, want als je zo’n klus per uur moet betalen wordt het verdienmodel twijfelachtig.

Op 14 februari j.l. hadden we een ontmoeting met mensen van Het Kraaiennest, een school in Nootdorp voor zeer moeilijk lerende kinderen. Of de Kringloopwinkel klusjes had die de jongelui van Het Kraaiennest zouden kunnen uitvoeren. Controleren van legpuzzels? Leek een optie. Echt maken was misschien te hoog gegrepen, maar stukjes tellen moest kunnen. Hoopjes maken, enz. Gaan we proberen. Iedere veertien dagen een stapeltje puzzels. Terug in de winkel legde een echte puzzelaar uit dat tellen niet waterdicht is. Als er op de deksel 1000 stukjes staat dan is dat een ondergrens. Het kunnen er ook een paar meer zijn. Maar hoeveel meer? En de puzzel moet wel compleet zijn. Hoe groot is niet de frustratie als er na een week ploeteren een stukje ontbreekt? Wat kan er niet allemaal gebeuren? De stofzuigerzak leeg gooien met stoflongen tot gevolg? De kleinkinderen onder druk of uit huis zetten? We willen het allemaal niet op ons geweten hebben. Zo’n puzzel moet een passende afsluiting krijgen met het plechtig plaatsen van het laatste stukje. En niet van het voorlaatste stukje! We zullen zien hoe het verder gaat met Het Kraaiennest en onze puzzels.

16 februari 2018. Zimbabwe

2012. In de prachtige ambiance van villa Baldershage verliep de verkoop van beelden uit Zimbabwe zeer voorspoedig. De opbrengst was bestemd voor de creche van Lynette in Mutare, Zimbabwe.

We springen een beetje van de hak op de tak, maar het is niet anders. Zimbabwe was voor ons jarenlang een naam met een speciale betekenis. Opwindend, duister. In de grensstad Mutare runde Lynette een crèche en pre-school, een kleuterschool. In de loop van de tijd ging het slechter met Zimbabwe en ook met de crèche van Lynette. We zijn haar gaan helpen door hier geld op te halen. Dat ging een tijdje goed, d.w.z. we konden de activiteiten in Mutare overeind houden, ja zelfs nog verder uitbreiden. Er waren donateurs, er waren goede-doelenwinkels (ja, ook onze Nootdorpse kringloopwinkel), goede-doelenfondsen, legaten, schoolacties, Wilde Ganzen. Veel geld kwam binnen door de verkoop van beelden uit Zimbabwe. Die zochten we daar uit waarna ze per schip naar Rotterdam kwamen. Een paar keer per jaar richtten we in een mooie tuin bij aardige mensen een tentoonstelling in en verkochten de objecten van Tackson, Moven en hun kunstbroeders uit de buurt van Tengenenge. En ieder jaar zeiden we tegen elkaar: nu zal die Mugabe toch wel eens door zijn hoeven zakken. En dan komen er betere tijden. Dan is onze hulp straks niet meer nodig. Dan kunnen ze het allemaal weer zelf. Niet dus. Alles stortte in, behalve Mugabe. Het financiële gat dat we jaarlijks moesten dichten, werd een zwart gat dat in hoog tempo onze laatste reserves verslond. Er bleef niets anders over dan de (goede) zaak waar we zoveel tijd en energie in hadden gestoken, te liquideren. In 2017, nota bene het jaar waarin Mugabe eindelijk plaatsmaakte. (Het heeft niks verbeterd, GvdS sept. 2023)

Met Marijke Helwege in de tuin van Baldershage

Op 16 februari 2018 hebben we het project ook emotioneel afgesloten met een gezellig diner ten huize van een van de bestuursleden. Een bijzonder huis met de bijzondere naam Baldershage. De prachtige tuin heeft enkele keren vol gestaan met onze beelden. En in de buurt woonden talrijke vermogende lieden die ons er genereus vanaf hielpen. Eén expositie zal ik niet snel vergeten. RTV Utrecht had Marijke Helwege op rapportage gestuurd. Onder het motto ‘Lipjes getuit, borstjes vooruit’ mocht ik haar tijdens haar rondgang vergezellen. Een buitengewoon leuk mens. Totdat ze ineens Rik Felderhof ontwaarde, die daar ook in de buurt woonde. Voordat ik afscheid had kunnen nemen, was ze verdwenen. Ter verdediging, ze was niet lang daarvoor zijn gast geweest in Villa Felderhof. Hij ging wel met een beeld naar huis en daar ging het uiteindelijk om. Deze en andere dingen kwamen bovendrijven toen wij voor het laatst samen waren in Baldershage.

17 februari 2018. Gerlof Abels

Later beleefden we de meest krankzinnige avonturen. Zoals onze impulsieve bezoek aan Praag tijdens de Praagse Lente in 1968. Gerlof had opgevangen dat er in Praag feest werd gevierd en beschikte over een Renault 4. Wie zou ons tegenhouden? Net voor de Russen arriveerden waren we de grens weer over. Met één passagier extra op de achterbank: een sousafoon van de buitencategorie die Gerlof ergens in Praag voor een prikkie op de kop had getikt. Met zijn academische loopbaan liep het niet echt lekker, maar lopen met de sousafoon ging hem uitstekend af.

Toen we de aula van het crematorium betraden werden we begroet met de weemoedige tonen van de jazzband waar hij zo lang in had gespeeld. Hier een filmpje van collega’s uit België die we vorig jaar nog hebben zien optreden tijdens de Gentse Feesten. Een van Gerlofs favoriete nummers: Up a lazy river (Optreden van de Dixieland Streetband te Lombardsijde - Camping Kompas op 21 juli 2011). Doe je ogen dicht en je ziet en hoort Gerlof op een van zijn talrijke tuba’s. De eerste kwam uit Praag. Maar het was niet zijn laatste want Gerlof had zo zijn eigenaardigheden. Bijvoorbeeld zijn auto niet afsluiten (sleutels in het contact), ook als zijn muziekinstrument op de achterbank stond. Up a lazy river, wie Gerlof heeft gekend kan zich voorstellen dat dit nummer hem aansprak. Voor de eerlijkheid moeten we dan wel aantekenen dat laconiek of flegmatiek hem beter karakteriseren dan lazy.  Up A Lazy River - Dixieland Streetband

18 februari 2018. Literair Werk stopt ermee

Zoveel is er nu ook weer niet veranderd. Leren loslaten, daar gaat het om.

Op zondag 18 februari was er al weer een afscheid waarvoor we opnieuw naar Utrecht togen. Dit keer naar het Museum Speelklok op de Steenweg waar het einde van de verhalensite Literair Werk werd ‘gevierd’. Ik was vanaf 2011 actief op dit platform en heb er een groot aantal korte verhalen (en een sporadisch rijmpje) op geplaatst. Ze komen nu op mijn eigen site. En wie weet nog eens op papier in een verhalenbundel. Reden van het besluit om te stoppen: gebrek aan geld en mankracht. Jammer en een welverdiend compliment aan de mensen achter de site die het zo lang hebben volgehouden.

De bijeenkomst diende een tweeledig doel. Behalve een afscheid met een bescheiden terugblik, was er ook de prijsuitreiking van de verhalenwedstrijd ‘Vieze Liedjes’, een coöperatie van Literair Werk en Museum Speelklok, dat met hetzelfde gewaagde thema een tijdje goede sier heeft gemaakt. Mijn bijdrage had ik ‘Het Zevende Couplet’ genoemd. Een sprookje in retrospectief met een verwelkte Sneeuwwitje in de hoofdrol. Geheel tegen mijn verwachting meldde juryvoorzitter Thomas Verbogt dat de prijs naar J.P. Meijer ging. Wat mij er overigens op geen enkele wijze van weerhoudt hem ook vanaf deze plek van harte te feliciteren. En bovendien, het oordeel van een Thomas Verbogt dient men te respecteren. Maar het leukste was toch om mijn LW-maatje Gerard Scharn, op het nippertje!, in levende lijve te kunnen ontmoeten. Het ga je goed Gerard. Hou het roer recht.

19 februari 2018. Afsluiting Sinterklaas 2017

19 februari 2018, Huis van Rie, Nootdorp. De hier bijna onherkenbare sinten en pieten haalden 10.000 euro op zodat een Beleef-tv voor Huis van Rie in Nootdorp kon worden aangeschaft.

Ook een collage van afscheiden en afsluitingen verdient een waardig slot. Maandag 19 februari kwam dan ook als geroepen. Na enkele weken bijna alles gegeven te hebben tijdens onze jaarlijkse Sinterklaasactie, restte ons nog één (op)gave: de donatie aan het goede doel 2017. De keuze was gevallen op het Huis van Rie in mijn woonplaats Nootdorp. Huis van Rie is een nieuw initiatief in de sector dagbesteding voor groepen en is opgezet volgens een nieuw concept. Huis van Rie wordt bezocht door mensen met een lichamelijke, verstandelijke, meervoudige of sociaalpsychiatrische beperking, door mensen met NAH en dementie, en door hun mantelzorgers. Met onze 10.000 euro kon men een Beleef-tv aanschaffen. Dat zie ik de Kerstman nog niet doen!

Espunt, 22 februari 2018