Neef Evert was erbij
In het Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2013, nummer 2) haalt neef Evert IJzerman, een neef van de bewoners, herinneringen op aan het leven op de boerderij.
Mijn opa heeft deze boerderij in 1930 gekocht, in de crisistijd. Zij waren in huis toen met zijn achten, opa, oma en zes kinderen. Mijn vader was de oudste. Hij en een broer mochten trouwen. Dat heeft mijn vader in 1932 gedaan. De andere kinderen, twee jongens en twee meisjes, bleven op de boerderij wonen. Die afspraak hadden ze gemaakt. Dat deden ze vroeger wel meer. Alle bezittingen waren voor de langstlevende. Een van de broers is later alsnog getrouwd. Toen bleven er drie over op de boerderij.
De boerderij is in 1898 gebouwd. Het was een groot bedrijf met meiden en knechten die boven in kamertjes sliepen. De laatste van het viertal, Dina, overleed in 2010. Een half jaar daarvoor was ze naar een verzorgingshuis gegaan. Tussen 1930 en 2010 is er eigenlijk niets wezenlijks aan de boerderij veranderd. Een tractor is er nooit gekomen, alles gebeurde met paarden. De boerderij was helemaal zelfvoorzienend, met rogge, haver, knollen, bieten, aardappels, eieren, en met kippen, koeien, varkens.
Mijn oom heeft nooit meer dan vier paarden gehad. In het midden van de koeienstal lag hooi, en na de herfst knollen, als veevoer. Boven lagen de zaden te drogen. De bieten in de kelder. Met de wagen gingen ze melken, in de polder, waar de koeien graasden. Mijn ene tante fietste meestal vooruit, met een emmer aan het stuur. Die begon dan alvast. De bussen brachten ze op de wagen, met het paard dus, naar de melkfabriek. Toen de melk in een tank moest, in de jaren tachtig, zijn ze opgehouden met melken.
Tussen de stallen en de woning bevinden zich een gang, een zomerkeuken en een ruimte met een imponerende houten rosmolen. 'Van zo'n rosmolen staan er niet veel meer in Nederland. Er liep een klein paard aan, een ketje. Zo lang mijn oom paarden had, heeft hij de molen gebruikt. Hij dreef de snijmachine in de stal aan. Die sneed haver in kleine stukjes: voer voor de koeien en paarden. Aan de andere kant van de rosmolen zat een gat in de muur, naar de zomerkeuken. Je kunt nog zien waar dat zat. Daar liep een as van de molen door naar de karnton, om boter te maken. In de jaren vijftig of zo hebben ze het gat dichtgemaakt, omdat ze dat toen niet meer gebruikten.
In het stookhok kookte mijn tante veevoer, en balkenbrij, als ze een varken slachtten. De kop, de lever, alles werd fijngemalen. Ze slachtten meestal een pink, een stiertje, en een varken. Daar brachten ze nog wel eens wat van naar de dominee. Wij kregen ook altijd. Dikke darmen waar ze allerlei vlees in stopten, een soort worsten. Dat was fantastisch lekker. Het vuur in het stookhok verwarmde door een gat ook de wasketel achter de muur. Dan hadden ze aan die kant geen rommel.
Onder de bedsteden zit een verborgen ruimte waar in de oorlog onderduikers verstopt zaten. Na de oorlog kreeg je inwoning. Toen hebben er nog een tijd drie of vier gezinnen bij ingewoond. Er was water en telefoon, maar geen radio, tv. Gas kwam pas toen mijn tante niet meer bij machte was het hout bij de kachel te krijgen. Aldus neef Evert IJzerman over het leven op Erve IJzerman sinds 1930.
Gerard Espunt, september 2013
