De meerkoppige slang van Cobra
Ik maak nu een sprongetje naar gisteren, 3 mei. Ook op 3 mei was de oorlog tamelijk dichtbij. Wij brachten een bezoek aan het Cobra-museum in Amstelveen. Daar is van 18 november 2018 tot 29 september 2019 een tentoonstelling over de historie van de Cobra-beweging, die op 18 november 1948 in Parijs werd opgericht. Cobra 70: Een meerkoppige slang. Wij werden door een doortastende kunsthistorica langs een aantal karakteristieke Cobra-producten geleid. Zij liet zien hoe Cobra in zijn ideeën en uitingen als een reactie op de Tweede Wereldoorlog begrepen moest worden. Cobra wilde een nieuwe wereld en zocht zijn inspiratie duidelijk in het communisme. Overigens wel langs de opmerkelijke weg van de onschuld zoals die nog bestaat bij kinderen, geestelijk gehandicapten, natuurvolken en in de natuur. Nogal irrationeel en daarmee moeilijk te verenigen met het rationele verlichtingsdenken van de communisten die immers sterk geloofden in de maakbaarheid van de mens en van de samenleving. Cobra-kunstenaars als Appel en Corneille hebben uiteindelijk dan ook maar geld voor hun gouden eieren gekozen. Overigens was 1948 ook het jaar waarin de Amerikanen besloten tot de oprichting van de NAVO (in 1949 een feit). De oorlog werd met andere middelen voortgezet en bleef dichtbij.
Soms is er een beetje realiteit nodig om de zachte kantjes van de naïviteit wat op te ruwen. Terwijl wij langs de kunstwerken liepen, soms even in verwarring zoals bij “Het spijkermannetje” van Karel Appel waarvoor het museum flink in de buidel had moeten tasten, werd ons een blik gegund op de mooie vijver met daarin een bronzen beeld van Corneille. De kunsthistorica liet ons de vrijheid om er, gelijk kinderen, zelf een betekenis aan toe te kennen. Het leek mij een kruising tussen een vogel en een kat, een chimera, een Kogel. Opmerkelijk, maar nog meer aandacht trok het nest dat een slim waterhoentje onder de staart van de Kogel had gebouwd. Goed te verdedigen! Geen overbodige luxe. Een stuk verderop ontdekten wij op de oever een reiger.
Op een zeker moment ontstond er grote opwinding in de groep. Er was vanuit het nest een piepklein waterhoentje te water gegaan. Vertedering alom. Cobra-vertedering. De kleine koos het ruime sop en peddelde met zijn mini-pootjes richting zijn vader die een stuk verderop foerageerde. Moeder bleef op het nest. En toen ineens was het oorlog. De reiger steeg op, scheerde over het vijveroppervlak en pikte met zijn gruwelijke snavel de kleine uit het water. Vader en moeder in machteloze paniek achterlatend. Eenmaal geland gooide hij zijn dino-kop met een korte beweging naar achteren en slikte. Toen ik mijn buurman, amateurbioloog en vogelaar, dit trieste verhaal vertelde, troostte hij mij met de opmerking dat er van de eerste leg van bijna alle vogels niets overleeft. Het troostrijke was volgens hem dat de beestjes vol goede moed en niet gehinderd door vreselijke herinneringen gewoon weer aan de gang gaan met een volgend nestje. Wij mensen denken, doen en herdenken. De meeste dieren om ons heen doen gewoon. Wij kunnen niet anders, zij ook niet. De evolutie selecteert de slimmeriken die zich ondanks reigers weten voort te planten.
Maar goed, zo had Cobra het natuurlijk niet bedoeld. Maar misschien ook wel, want met Cobra wist je het nooit helemaal zeker. Nomen est Omen, niet waar. In de kern was het namelijk nogal een pessimistische en bozige club ego’s die elkaars ideeën fel bestreden. Ook hier was de oorlog nooit ver weg. Veelkoppig met één staart, dat is natuurlijk ook vragen om moeilijkheden. De kordate cultuurhistorica nam ons snel mee naar een vitrine waar een gedicht van Lucebert tentoon werd gesteld. Lucebert werd al snel uit de beweging geknikkerd omdat hij een van de toonaangevende Cobra-kunstenaars voor communist had uitgemaakt. Op dat moment was nog niets bekend over de jeugdige nazi-sympathieën van Lucebert.
Oorlog is nooit ver weg….
Espunt, 4 mei 2019.
