Plattegrond van het Domplein met daarin aangegeven Romeinse en Middeleeuwse bouwwerken. Linksonder 't Wed met vanaf de Oudegracht rechts op nr 1 café De Vriendschap. 1 Castellummuren met poorten en principia (in periode 5), 2 Heilige Kruiskapel, 3 Sint-Salvatorkerk, 4 Dom van Adelbold. 5 Traptoren. 6 Lofen. 7/11/13 Bisschopshof, 8a/b Domkerk, 9 Domtoren, 10 Pandhof Dom, 12 Mogelijk restant bisschopstoren, 14 Claustraal huis (Achter de Dom 7)Datum:1977.
Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Auteur:Koning, J.P. de (fotograaf)
Een blindganger
Van 1963 – 1971 was ik inwoner van Utrecht. Ik vrees dat de ambtenaar die geacht werd mijn verplaatsingen binnen de gemeente vast te leggen, geheel onwetend is gebleven van al mijn tijdelijke verblijfplaatsen. Als ik nu meer dan een halve eeuw later door Utrecht loop, zie ik andere dingen dan in dat verre verleden. Ik was natuurlijk ook wel een apart soort inwoner. De soort die vaak nogal achteloos werd aangeduid als student en die ook zelf vrij achteloos in het leven stond. In essentie een voorbijganger, hoewel veel van mijn jaargenoten, en ook van de jaren voor en na mij, uiteindelijk toch in Utrecht bleven plakken.
In september 1963, zo rond de tijd dat The Beatles doorbraken, kreeg ook mijn rite-de-passage een hoogst opwindende muzikale ondersteuning, in dit geval door de onvergetelijke Salvatorharmonie. Dit volkse muziekgezelschap, naar ik meen uit Zuilen, trad altijd op als er op Veritas, de studentenvereniging waar ik enkele weken hardhandig kennis mee had gemaakt, iets bijzonders te vieren was. Sta mij toe het bijzondere te schetsen dat in dit geval aan de orde was.
Een studentenvereniging bestaat bij de gratie van tradities en mores. Als je daar niks mee hebt, de speelse natuur mist om het toneelstuk mede invulling te geven, of die speelse natuur liever anders inzet, moet je een deur verder aankloppen. Het kan ook nog dat je geen idee hebt waar je in verzeild raakt, zoals in mijn geval, kind van de kleine Hilversumse katholieke luyden, eerste in de familie met academische ambitie. Dan wordt het learning by doing.
Zo werden in 1963 op Veritas de kandidaatleden, groenen, beziggehouden met het instuderen van het zogenoemde Groenentoneel. Een voorstelling voor de ouderejaars om te laten zien wat het nieuwe jaar in zijn mars had. De artistieke kwaliteit van het project hing sterk af van de talenten van de ouderejaars (de groenentoneelinstructeurs) die het Groenentoneel van zo’n jaar moesten concipiëren en ook nog instuderen. Voor het succes van de opvoering maakte die kwaliteit overigens niks uit.
Knokploeg
De opvoering ontaardde altijd in chaos, meestal al na enkele minuten. En dat was ook de bedoeling, maar dat wisten wij onnozelaars natuurlijk niet. Ik zeker niet. Ik maakte overigens, vanwege mijn lengte, deel uit van de “Knokploeg”, die geen rol had in de toneelvoorstelling zelf maar tot taak had de toehoorders en –schouwers op afstand te houden. Het ouderejaar had uiteraard geen goed woord over voor het gebodene en eiste op orkaansterkte dat deze verzameling kneuzen per direct naar huis gestuurd werden voor bijvoeding.
Om deze deprimerende visie voor het voetlicht te krijgen stond er een overvloed aan fruit klaar dat ruim over de datum was. De "Aktie Tomaat" uit 1969, die het klassieke toneel van de vaderlandse buhne veegde, was hierbij vergeleken klein bier. Hier ging het om Bier met een grote B dat overvloedig over het uitgeputte nieuwe jaar werd uitgestort. Het gevolg was een massale vechtpartij waarin alle kleding sneuvelde. En toen, totaal onverwacht, gingen de deuren van de sociëteit open en marcheerde de Salvatorharmonie zonder blikken of blozen naar binnen. Het was intussen na twaalven. De groentijd was voorbij. Het was volbracht, de "verlossers" waren gekomen en het hossen ging los, bier mocht, het studentenleven kon beginnen, de volwassenheid was bereikt. Zoiets.
Ik zie nu andere dingen dan toen. En niet alleen vanwege de afbraak, de vernieuwing en de vervanging, die maar niet willen stoppen, maar ook omdat ik nu op een andere manier naar de stad kijk. Ooit racete of zwalkte ik langs grachten en gevels, beneveld, blind en doof. Op weg of op zoek naar iets of iemand, of afkomstig van iets of iemand. Vol verwachting, angstig, gelukkig of teleurgesteld. De stad was meer een podium waarop zich dingen afspeelden. Een medium dat de mogelijkheid bood om van A naar B te komen. Veel minder een fenomeen dat op zich aandacht verdiende.
Voorheen De Vriendschap
Deze gedachte kwam bij mij op toen ik onlangs weer eens over ‘t Wed liep en met enige weemoed een etablissement passeerde dat als metafoor kon dienen voor “het goede leven”. In mijn tijd stond het bekend onder de naam De Vriendschap. Ik liep over van bijzondere herinneringen. Goede of slechte, dat laat ik even in het midden. Het gebouw stond er nog. Gelukkig. Maar wel met een ander naambord op de gevel. Ai!
’t Wed is een verbindingsstraatje tussen de Oudegracht en het Domplein / Korte Nieuwstraat. Het was ooit een soort hellingbaan, een talud, waarlangs de lading van in de Oudegracht aangemeerde schepen de stad in werd gesjouwd. We hebben het dan over een periode die rond 1300 begon. Een tijd ook waarin een deel van de lading richting de overvloedig aanwezige religieuze gemeenschappen ging. Overigens is de naam ’t Wed verwant met ons woord Wad, een doorwaadbare plaats. Bedenk dat Utrecht in die tijd meters lager lag (een stad bouwt zich op zijn eigen puin omhoog, denk aan Troje). Het was toen allemaal nogal nat met die (Oude) Rijn die door Utrecht stroomde. Het is er nat gebleven, niet in de laatste plaats door de tomeloze inzet van etablissementen als De Vriendschap en de gelieerde studentenverenigingen.
Het Schrickelik Tempeest
Het is niet meer dan gerechtigheid dat zo’n oud stukje stad de status van onkwetsbaarheid heeft verworven. Grote stukken van Utrecht gingen de vorige eeuw op de schop om ruimte te maken voor de moderniteit. Onder leiding van de charismatische Jan de Vries heeft met name het bouwbedrijf Bredero daarbij verfrissend sloopwerk laten zien. Gelukkig hebben vooruitziende behoudzuchtigen een deel van de unieke binnenstad buiten bereik van de sloopkogels weten te houden.
Nu floreert het oude centrum, wel zonder Wijk C, als nooit tevoren. Van anderhalf jaar lock-down ligt zo’n vitale plek echt niet wakker. Het heeft wel erger voor de kiezen gekregen. Op de avond van 1 augustus 1674 blies een verwoestende orkaan het schip van de Domkerk, tot 1580 de Sint Martinuskathedraal geheten, omver waarna de toren op eigen kracht verder moest. Maar zelfs zonder schip en kort daarvoor ook nog eens ernstig beschadigd tijdens de Reformatie, bleef de Utrechtse Dom een van de belangrijkste gotische monumenten in Nederland. Een paar jaar geleden reed de Tourkaravaan nog doodleuk onder de toren door. Never waste a good crisis, sprak Winston Churchill. Hij bedoelde dat de VN er zonder de Tweede Wereldoorlog waarschijnlijk ook nooit gekomen was. Het Domplein was er in ieder geval niet gekomen zonder Het Schrickelik Tempeest.
Het was onder het bewind van keizer Claudius
