Terwijl de avond voorzichtig neerstrijkt over het plein valt mijn oog om een of andere reden op een klein mannetje dat met korte, driftige passen het plein oversteekt en onze kant op komt. Dichterbij gekomen realiseer ik me dat ik dat mannetje eerder heb gezien en ik weet ook nog waar: gisteren, in het winkeltje van Juliette. En dus vraag ik:
‘Juliette, ken jij dat kleine mannetje dat daar aan komt? Volgens mij stond hij gisteren bij jou in de winkel. Hij leek me nogal geïnteresseerd in de wijze waarop ik jou versierde.’
Juliette fronst haarsierlijke wenkbrauwen.
‘Jij mij versieren? Zou het misschien ook andersom geweest kunnen zijn? Ach, laat maar. Jij kan er ook niks aan doen dat je een man bent.’
Ze is niet alleen mooi, bedenk ik, maar nog geestig bovendien. Ben je dan een geluksvogel? Ze heeft hem inderdaad wel eens eerder gezien in het fort. En dan ineens staat hij voor ons tafeltje. Of hij even mag aanschuiven. Wij kijken elkaar verbijsterd aan. Hij merkt onze ontreddering.
‘Het is niet onbelangrijk wat ik jullie te melden heb,’ zegt hij met een accent dat duidelijk een niet-Franse afkomst verraadt. Hij wacht onze reactie niet af en gaat tegenover ons zitten.
‘Mijn naam is Jean Lomed en wat ik jullie wil vertellen zal zo ongeloofwaardig overkomen dat ik jullie eerst iets moet laten zien. Vertrouw me, ik zal klinken als een fantast, maar er zal geen woord verzonnen zijn. Geloof me. Mijn boodschap is te belangrijk. Van levensbelang. Voor jullie, voor de mensheid. En ik heb weinig tijd. Ze zullen me snel uitschakelen. Doe je ogen maar dicht en kijk.'
Hoe lang we daar met onze ogen dicht hebben gezeten weet ik niet, het leek een eeuwigheid. De beelden waren bizar, onbegrijpelijk en angstaanjagend.
‘Dat is wel genoeg,’ hoor ik onze tafelgenoot zeggen. Juliette en ik openen onze ogen.
‘En, wat heb je gezien, Juliette?’
Juliette lijkt in shock.
‘Ik heb een horrorfilm gezien,’ zegt ze, totaal ontredderd. ‘Het leek of ik op het slagveld rondliep. Ik herkende de omgeving van Douaumont. Kogels. Granaten. Overal om me heen was pijn, bloed, vreselijk lijden. Ik zag het. Ik hoorde het. Ik rook het. Onverdraaglijk. Ik was ook bij de thuisblijvers, de moeders, de vrouwen, de geliefden, de kinderen. Ik heb hun peilloze verdriet, angst, wanhoop gevoeld. Ik wil hier weg. Wat was dit? Wat heeft u met ons gedaan?’
Ik herken de reactie van Juliette. Ik ben sprakeloos.
‘Sorry, dat ik jullie zo uit evenwicht heb gebracht. Even nog, dan zal ik de beelden weer wissen. Ze waren nodig om jullie te overtuigen. Wat jullie gezien hebben was een voorbeeld van de informatie die wij verzamelen voor onze opdrachtgevers.’
‘Wie zijn die wij?’ stamel ik. ‘En wie zijn die opdrachtgevers?’
‘Ons bedrijf helpt een groep buitenaardse wezens in leven te houden die ooit hebben gekozen voor onsterfelijkheid. Het zijn in feite alleen nog breinen. 45.000 Aardse jaren geleden zijn ze erin geslaagd, mits zich geen kosmische catastrofes voordoen, om de dood te overwinnen. Belangrijkste probleem: verveling. Onze opdrachtgevers zullen sterven als ze niet gevoed worden met prikkels. Met opwinding. De Aarde bleek een ideaal en nogal uniek theater. Ons bedrijf is niet alleen gespecialiseerd in het verzamelen van opwindende informatie, wij sturen, beïnvloeden, saboteren, propaganderen, simuleren, noem maar op, om actief interessant theater te scheppen. Wij waren en zijn, heel subtiel, betrokken bij veel ellende op de wereld. Onze klanten willen ellende. Ze leven van ellende. En ze willen steeds meer en steeds heftiger. Aan ons de opgave om te doseren. Want we moeten ze nog een flinke tijd blijven vermaken.’
‘Uw bedrijf zat ook achter de Eerste Wereldoorlog?’ vraag ik.
‘Wat dacht je. Een kwestie van opbouwen, stoken en op het goeie moment de lont aansteken. Wij zijn altijd op zoek naar kleine dingen die grote gevolgen hebben. De Tipping Point, daar zoeken we naar. Sinds De Verlichting is het hier pas echt goed gaan lopen. De combinatie van ratio en emotie is voor ons goud waard. De emotie wil wat, de ratio kan wat. En dan gaat het hard. Zonder ratio leidt emotie tot angst en tot overgave aan hogere machten. Dat geeft ellende. Maar in combinatie met ratio leidt emotie tot onmenselijkheid en wreedheid. Dat gaat zeker mis. Heerlijk die utopieën die stommelingen als Erasmus en zijn vriend Thomas More bepleitten. Onze klanten waren zeer tevreden met nazi’s en communisten en we kunnen nog heel lang vooruit met het materiaal.’
‘Waarom vertelt u ons dit in godsnaam,’ stamelt Juliette.
‘Emoties,’ zegt Jean Lomed. ‘Ik dacht dat ik ze niet kende. Maar gisteren zag ik iets dat me diep raakte.’
‘O ja?’ zei ik. ‘Vertel.’
