Dames en heren,
Nu Loeres ons aan de dis verenigt, past het om enige ogenblikken stil te staan bij deze unieke kreatie. Nadat wij vernomen hadden, dat Veritas dit jaar de Bronzen Loeres zou worden toegewezen, ben ik op zoek gegaan naar iemand die mij over deze materie wat meer kon vertellen.
Via de I.S.C.U., de vereniging van buitenlandse studenten, kreeg ik een adres door van een student uit Leiden, die van het Paaseiland afkomstig zou zijn. Mooier kon het al haast niet.
Bij nadere kennismaking bleek dit niet helemaal juist te zijn. Hij kwam van een eilandje in de buurt. Wel had hij het Paaseiland verschillende keren bezocht en kende er vrij goed de weg.
Hij vertelde me, dat hij regelrecht van een gesettelde boekanier afstamde. Ik nam dit eerst met een korreltje zout, maar toen hij opstond om een kopje koffie in te schenken, kwam het me, afgaande op zijn slordige manier van·lopen, niet geheel onwaarschijnlijk voor, dat één van zijn voorouders met een houten been gesukkeld had. Een lui oog ondersteunde dit. Vol trots liet hij me zeer oude foto’s zien van een ongure groep zeerovers, bezig met het begraven van een schat. Daar betaal ik mijn studie van, vertrouwde hij me fluisterend toe. Hij bleek al een jaar of 13 te studeren, zonder erg hard op te schieten, zodat z’n luie oog ook een symptoom van zijn hele instelling kon betekenen.
Pas toen de fles op tafel kwam, die me trouwens niet zo aantrok, omdat er niet alleen cognac, maar ook een flinke zeilboot in zat, kwam hij goed los en kreeg ik de kans om wat te weten te komen over het Paaseiland. Het was jammer, dat ik hele stukken miste, omdat hij ,meegesleurd in z'n geestdrift, zo nu en dan overging op z'n moedertaal. Wat ik wel verstond, is echter de moeite waard om u mede te delen.
Het Paaseiland heeft, ondanks z'n afgelegen positie, een bewogen historie achter de rug. De Bruggenaar Gaston Vandebeukelaere ontdekte het in 1423. Hij liet een telegram doorsijpelen naar Italië, waarin melding werd gemaakt van de-ontdekking van een bijzonder rijk eiland. Terstond koos een omvangrijke Venetiaanse vloot zee.
Aangekomen op de plaats, die in het telegram aangegeven stond, bleek er van een eiland geen sprake te zijn. Er dobberde slechts een boei rond, waarop in grote letters: 1 april stond. Honger en dorst zorgden ervoor, dat er van de hele vloot geen spaander is teruggekeerd. Vanaf dat moment had Brugge van de Venetiaanse konkurrentie niets meer te duchten. Dit is de eerste 1 aprilgrap uit de geschiedenis, die met zekerheid vaststaat, hoewel men vermoedt, dat reeds in het oude Babylon men elkaar op deze dag kostelijk bij de neus nam.
De beroemde-beelden vormen een verhaal op zich.
Hun betekenis moet op het religieuze vlak gezocht worden. De Bruggenaren hebben er nimmer over gerept , zodat we moeten aannemen, dat de beelden pas na hun komst verschenen·zijn. De Vlaamse kolonie is halverwege de-16-de eeuw van de aardbodem weggevaagd, waarschijnlijk door een tropische epidemie.
Tijdens de Kon-Tiki-expeditie van Thor Heijerdahl wordt het Paaseiland herontdekt. Dan ineens wemelt het er van de beelden. Naspeuringen in zeer oude archieven, waarbij vooral de Oostduitse dominicaan Rüssel genoemd moet worden, hebben uitgewezen, dat de gelijkenis met portretten van Gaston Vandebeukelaere meer dan toevallig is. Bijkbaar is de herinnering van de eenvoudige inlanders aan deze grote Belg in de loop der tijden uitgekristalliseerd tot een goddelijk wezen.
Reeds ten tijde van Heijerdahl was men bezig de reusachtige beelden met man en macht in zee te werken.
Volgens mijn gastheer had dit de volgende verklaring.
Het gebied, waarin het Paaseiland ligt, bezit een sterk vulkanische natuur. De aardkorst is er voortdurend in beweging. De simpele autochtonen zagen hierin een teken van hun godheid dat deze terug wilde naar het water waar hij in lang vervlogen dagen uit tevoorschijn was gekomen. Omdat ze reeds tot hun enkels in het water stonden, besloten ze hun goddelijke meester een handje te helpen door de beelden in zee te laten verdwijnen.
Zo kon het gebeuren dat niet lang daarna over alle wereldzeeën Loeressen dreven. Het schijnt zelfs dat één van deze beelden enkele jaren terug hier in de buurt is aangespoeld en grote konsternatie teweeg heeft gebracht..()
Hier stopt de teruggevonden tekst. Een beetje abrupt einde is het wel, maar dat past bij dit wonderlijk evenement.
Tot zover het binnengebeuren
Er was ook nog een buitengebeuren, eveneens met een toespraak van mijn kant.
Toespraakje bij de kranslegging op de boulevard bij het grote beeld van Loeres. 1968, op het moment dat 1 april het stokje en het slokje overdroeg aan 2 april.
Dames en heren,
1 April, kikker in je bil. Het is een jeugdherinnering. Mijn grootvader Gerrit is er mee aan komen dragen en het heeft grote indruk op me gemaakt. Jaren vijftig. Wij jochies, op straat, stiekem, onder elkaar, dat kon nog. Maar als je opa zoiets zegt! Alleen als oma niet in de buurt was. Helemaal deugen deed hij dus ook niet. Het was daarom een leuke opa.
Het schijnt een uitdrukking te zijn die stamt van zeer oude, Germaanse vruchtbaarheidsriten. Omstreeks 1 april vierden de oude Germanen het Lentefeest. Dit stond in het teken van de vruchtbaarheid. Derhalve werden op een open plek in het woud, een heilige plek met goed zicht, naakte vrouwen neergezet die tussen hun billen een kikker geklemd hielden. Flink knijpen was het parool. Overigens ook kleine meisjes met donderkopjes waren ruim aanwezig. Als voorbereiding. Op deze wijze moesten de ooievaars aangetrokken worden, wat meestal niet lukte. Maar de mannen hadden dan in ieder geval even rust om op hun eigen wijze het lentefeest te vieren. Niet gericht op ooievaars maar op lentebokjes.
