Gerard van de Schootbrugge & Espunt
25 november 2022, In Memoriam
Eerder gepubliceerd in het reünistenmagazine van de Utrechtse studentenvereniging C.S. Veritas
Sake in 2012
In Memoriam Sake Rypkema ( 1929 - 2022)
Op 11 juni 2022 is in Oss op 92 jarige leeftijd Sake Rypkema overleden. Sake was in de jaren vijftig een actief Veritijn en maakte onder meer deel uit van het Veritasbestuur 56/57 met als praeses Ben Ter Veer. Het was ook binnen Veritas de tijd van herbronning en bezinning op de grote vragen van het bestaan. De lijn van het vorige bestuur Broekhuyse werd voortgezet. Gemeenschap en individu. De betekenis van het geloof. De invloed van de Kerk.
Idealisme
September 1953. Utrecht, Domplein, op de trappen van het Universiteitsgebouw. Het Veritasjaar 1953 is geïnstalleerd. Het verwerven van de Veritasbul brengt blijdschap en trots. Sake zit gehurkt op de eerste rij, tweede van rechts.
Sake Rypkema werd in 1929 in het Friese Sint Nicolaasga geboren. Na een aantal jaren verhuisde het gezin naar Utrecht. Als student verbleef Sake op de zolder van zijn ouderlijk huis op de Vultostraat 19. Na de lagere school ging Sake naar het klein-seminarie in Apeldoorn (de grote wens van zijn moeder). De “roeping tot het priesterschap” hield echter geen stand. Na drie jaar stapte hij over naar het Canisiuscollege in Nijmegen (kostschool) waar hij in 1951 eindexamen Gymnasium β deed. Het zaad van hulpvaardigheid en idealisme was intussen wel geplant. Zoals in die tijd vaker gebeurde, werd een studie geneeskunde een gewetensvol alternatief. Na het vervullen van zijn dienstplicht begon Sake in 1953 aan zijn studie en aan dat andere belangrijke onderdeel van zijn studentenleven, het Veritasleven. Beide waren bepalend voor zijn toekomst.
Het Veritasbestuur Ter Veer
Boven
1956. Veritasbestuur 56/57. V.l.n.r.Tonny Pot (Ab-actis IIa), Frank Bremer (Ab-actis), Ben ter Veer (Praeses), Paul van Baarle (Fiscus) en Sake Rypkema (Vicarius).
Onder
Het zelfde bestuur, vele jaren later nog eens samen achter een meer huiselijke bestuurstafel.
In 1956 trad Sake als vicarius toe tot het VB 56/57. Praeses werd Ben ter Veer, zeer betrokken bij de vredesbeweging, die na zijn studie psychologie ging werken aan het Polemologisch Instituut van de Universiteit van Groningen. Ben was vanaf 1966 bestuurslid van de rooms-katholieke vredesbeweging Pax Christie, later was hij vele jaren voorzitter van het IKV (het Interkerkelijk Vredesberaad). In het bestuur Ter Veer zaten verder: Tonny Pot (Ab-actis IIa), Frank Bremer (Ab-actis) en Paul van Baarle (Fiscus).
In zijn bestuursperiode leerde Sake Bela Brom kennen. Zij kwam uit Bussum, ging in 1956 in Utrecht geneeskunde studeren en werd lid van Veritas. Sake had binnen het VB onder meer de taak om het jaarlijkse zomerkamp van Veritas te organiseren. Thema van zijn jaar: Ontmoeting en Eenzaamheid. Tijdens de voorbereiding, op zoek naar een geschikt groepsonderkomen, viel zijn oog op de jeugdige en beeldschone Bela. Negen jaar jonger dan Sake en onder de indruk van Sake. Sake deed in 1961 zijn artsexamen en wilde naar Afrika. Om goed beslagen ten ijs te komen volgde hij aansluitend nog een opleiding Chirurgie en Verloskunde in Delft.
Werk in Afrika
1961. Sake en Bela na de inwijding van hun huwelijk door studentenpastor Hans Weterman.
Sake en Bela trouwden in 1961 en vertrokken in 1963 met hun eerste kindje naar Oost-Afrika. Bela had intussen haar kandidaatsexamen gedaan waar ze, als voorbereiding op wat hen in Afrika te wachten stond, nog een opleiding bacteriologie aan vast had geknoopt. Sake en Bela waren van 1963 tot 1970 actief in Tanzania en Zambia waar vier van hun vijf kinderen werden geboren. Bela zorgde voor medische ondersteuning en laboratoriumwerk. Eenmaal terug in Nederland kwamen ze in Oss terecht. Sake was daar van 1970 tot 1990 bedrijfsarts. Bela deed veel vrijwilligerswerk en voltooide de Sociale Academie.
Eenmaal terug in eigen land bleef Sake actief in de sfeer van de wereldgezondheidszorg. Hij was van 1991 – 1997 voorzitter van Medicus Mundi International, een grote netwerkorganisatie van NGO’s op het gebied van gezondheidszorg en armoedebestrijding, waaronder het Nederlandse Cordaid.
Sake werkzaam in Afrika
2013, Terug op Veritas
Na een welgevuld en waardevol leven, het was intussen 2013, ontmoette ik Sake voor het eerst. Mijn jaar vierde het 50-jarig jubileum van zijn intrede op Veritas. Sake deed er nog tien bovenop. Van de 400 feuten die samen met mij in 1963 aankwamen, waren er op 25 mei 2013 70 naar Utrecht gekomen. Van de 110 Veritijnen die samen met Sake in 1953 waren ingetreden, had Sake er twintig weten te mobiliseren. Het werd voor beide jaren een gedenkwaardige dag. Sake had op het Eigen Huis, de plek waar hij zoveel mooie jaren had beleefd, een eigen dinerruimte geregeld zodat hij, niet gestoord door die onopgevoede en nog altijd luidruchtige jongelingen van het jaar 1963, in alle rust kon bijpraten. We hebben wel nog samen een biertje gedronken en beiden tijdens het Gummi Arabicum ons jaarlied gezongen. “Zestigste jaar!”, riep de praeses, staande op de bar. En jawel, daar klonk hun jaarlied, krachtig en helder: “Wij komen witgeboord en bontgestrikt hier aan, wij zijn de nieuwe foetenmeute……”
Illuster
Sake en Bela, terugkijkend in een mooi dubbelinterview in het alumniblad van de Universiteit van Utrecht, Illuster, oktober 2020 : “Jongens en meisjes waren bij de studentenvereniging gescheiden, maar het eten ging gezamenlijk en er waren werkgroepen en activiteiten waarbij je elkaar ontmoette. Dus er zijn toen wel meer relaties ontstaan. Veritas is voor ons heel bepalend geweest. Daar ontstonden de echte vriendschappen, niet in de collegebanken in het ziekenhuis aan de Catharijnesingel of tijdens de anatomie- en pathologielessen aan het Janskerkhof. Bij de vereniging zaten ook studenten van andere faculteiten, waardoor je een brede vriendenkring opbouwde.”
Groentijd 1953
In 2013 heeft Sake op mijn verzoek nog wat herinneringen opgehaald aan zijn groentijd.
Schichtig lopen de eerste groenen, pas nog gevierde abituriënten, over de Kromme Nieuwegracht, op zoek naar nr. 54. Langs het Bonifatiuslyceum, voor sommigen hun oude school, de Boerenleenbank waar hun zakgeld ligt, en dan het huis van de kolonel pal tegenover nr. 54. Bedeesd duwen ze de zware poort open en betreden ze de heilige hallen. Zo moet het ongeveer zijn gegaan. De trap op naar de bibliotheek c.q. collegezaal tegenover de Meisjeskamer. Vier norse mannen en een dame, de IC geheten, krijgen de leiding. OP JE KRENT FOETEN! De nieuwe terminologie moet even wennen.
Flarden van herinneringen. Boeiend en spannend. Kennismaken met de vele disputen, onderafdelingen en het vormingsaanbod van het CSV onder de leuze Deus Scientiarum Dominus, vertrekpunt en doel van alles, een vanzelfsprekend desem, toentertijd. Was er geen onzekerheid?
Een Belgische missiebisschop kwam langs, mgr. Claessens. Poneerde zichzelf als een gedreven idealist, had mededogen met de zwartjes uit de Congo, raakte op drift. Na enkele biertjes werd hij kritisch, op kerk en maatschappij, raakte in razernij en bekende dat hij het celibaat vervloekte en zich verloofd had. Wij moesten een brief aan zijn verloofde schrijven, die bleek een freule van hoge komaf te zijn. Ze vertoefde op de MK. Ceciel van de Hövell tot Westerflier…
De Veritasliederen werden ingestudeerd, het Studium Generale Filosofie werd verplicht gesteld,gegeven door pater Luypen, fenomenoloog. Daar lag al de kiem van de relativering, die later Veritas in bezit zou nemen. Water is niet alleen maar H2O. Voor de drenkeling, de brandweerman en de woestijnganger is het een existentieel begrip, totaal verschillend.
's Avonds om tien uur werden de foeten voor de leeuwen gegooid, de sociëteit in. KIKKEREN! Op de hurken met korte sprongetjes werden we de bierhal ingedreven. KRIOELEN! In tijgersluipgang over en onder elkaar door kruipen. Een klaaglied van de groen Ekas over "het succes" van de groentijd verscheen later in de Vox Veritatis: “Kikkerdekik, waar ben ik? In het hol der proleten!....”
Sake in 2013:
Was mijn Veritastijd een katharsis? Ja, maar het laatste schilletje van de ui moet je maar laten zitten, daar zit de kern van je bestaan, de bedding van solidariteit, noem het maar de hand Gods, het verhaal van de man van Nazareth, of de Verklaring van de Rechten van de Mens. Zo kijk ik terug op Veritas.
Sake bleef trouw aan zijn geloof. De laatste woorden uit de preek tijdens de uitvaartdienst waren:
Titus Brandsma en Sake Rypkema zijn in méér dan een opzicht familie van elkaar. Zij zijn beiden Gods medewerkers geworden.Zij mogen van nu af aan delen in de nieuwe wereld waarin mensen thuis zijn bij God.
Sake Rypkema, een gedenkwaardige Veritijn. Hij ruste in vrede.
Gerard van de Schootbrugge )