Bertrand Russel. Befaamd wiskundige, filosoof en vredesactivist, die samen met Whitehead een vergeefse poging deed om de wiskunde op basis van axioma's en logica 'dicht te timmeren. Later prominent lid van de Vredesbeweging.
Leopold heeft een kamer op de oostzolder. Een mooie kamer met eigenlijk maar één bezwaar. Op de rest van de zolder staat een pingpongtafel en daar wordt fanatiek op gepingpongd. De eerste week van de maand hebben de meesten van ons vaak nog wel wat geld om ’s nachts op de sociëteit een biertje te scoren, de rest van de maand moeten we ons vooral ontspannen achter de pingpongtafel. Er zijn hele toernooien, die tot vroeg in de ochtend duren en die zoveel geluid genereren dat in een ruime straal om de tafel een ongestoorde nachtrust ondenkbaar is. Gelukkig is Leopold zelf een van de meest fanatieke tafelaars.
We zittenop de kamer van Leopold. Wij zijn Leopold, Godfried en ik. Een initiatief van Godfried, die intussen min of meer is opgenomen in onze communiteit. Overdag zit hij te blokken op de UB, als de avond valt kruipt hij in zijn kast waar nu ook een peertje hangt dat gevoed wordt via een van de luchtgaten.
In combinatie met de eveneens gratis door Stefan aangevoerde wierook ontstaat er in de kast toch iets van een sfeertje. Godfried is geen sporter. Het is hem aan te zien. Behalve dan denksporten. Vooral schaken. Leopold is een Go-fanaat en het heeft hem weinig moeite gekost om Godfried ook voor dit machtige Japanse strategiespel te interesseren. Ik ben zelf meer van het klaverjassen en het toepen. Soms een pokertje.
Mijn voorkeuren worden door Godfried simpelweg genegeerd. Maar ook schaak en Go moeten nu even wachten. Op een heel bescheiden maar daardoor juist erg dwingende manier ontplooit Godfried zich naar Leopold en mij toe als een soort guru, een wijze meester. Er borrelt van alles in dat grote brein en het wordt ons steeds duidelijker dat Godfried wel degelijk iets te melden heeft. Hij heeft net voorgesteld om het werk van Bertrand Russel te gaan bestuderen. We hebben even moeite met schakelen.
‘Is dat die figuur van dat Vietnam-tribunaal?’weet Leopold nog net uit te brengen.
‘Klopt,’ zegt Godfried, ‘maar daar gaat het niet om.’
‘En waar gaat het dan wel om, Godfried?’ vraag ik.
Godfried kijkt mij aan met zijn rechter oog alsof ik van een andere planeet kom. Met zijn linkeroog houdt hij Leopold scherp in de gaten. ‘De Principia Mathematica natuurlijk. Ik dacht dat jullie dat als wis- en natuurkundestudenten wel hadden begrepen.’ Om zijn woorden kracht bij te zetten pakt hij drie kloeke boeken van de grond en houdt ze ons dreigend voor.
‘Hier, het beroemdste wiskundige werk van deze eeuw. De Principia Mathematica van Russel en Whitehead. Dit gaan we bestuderen.’
Leopold en ik schieten in de lach. Wat een komisch kereltje is dit!
‘Meen je dat serieus, Godfried?’ vraag ik.
‘Natuurlijk. Dit is de basis van de wiskunde. Als we dit onder de knie hebben, is de rest een koud kunstje.’
‘Hoe kom je hieraan?’ wil ik weten.
‘Geleend van de Universiteitsbibliotheek,’ zegt Godfried.
‘Je hebt vast gemazzeld dat het niet was uitgeleend,’ zegt Leopold. Ik grinnik bescheiden met hem mee.
‘Laat eens zien,’ zegt Leopold.
Leopold krijgt deel1, ik deel 2, Godfried houdt deel 3 nog even achter de hand. Als het om wiskundige formules gaat zijn we wel wat gewend, maar een vluchtige blik op de langs fladderende pagina’s is eigenlijk al voldoende om, vooralsnog zwijgend, te besluiten dat wij geen tijd gaan stoppen in dit monnikenwerk. Een ruwe schatting levert zo’n 2000 pagina’s op en een eerste blik doet vrezen dat we op iedere regel lang en hard moeten kauwen en dat we eerst ook nog een compleet nieuwe taal moeten aanleren waarvoor we niet bij de nonnen terecht kunnen.
‘Kun je kort aangeven waarom jij denkt dat we dit project moeten oppakken?’ vraagt Leopold een beetje vilein.
‘Ik vind het eigenlijk te gênant voor woorden dat ik dat nog moet uitleggen,’ zegt Godfried en hij klinkt serieus. Dus toch geen practical joke.
‘Russel en Whitehead hebben geprobeerd een systeem te ontwikkelen van axioma’s en logische procedures waarmee je stap voor stap en feilloos een stuk wiskunde kunt ontwikkelen.’
Hij begint in deel 2 te bladeren.
‘Hier, pagina 86, weet je wat hier gebeurt?’
Godfried toont ons een tekst vol geheimtaal die ons met stomheid slaat. Stomheid die overgaat in eerbiedig zwijgen als Godfried ons vertelt dat hier het onomstotelijke bewijs staat dat 1 + 1 gelijk is aan 2.
‘Langs deze weg kan je een computer vanuit de axioma’s en met de wetten van de logica alle bewijzen laten construeren of controleren. Wat wil je nog meer?’
‘Tja, dat lijkt me inderdaad wel genoeg,’ zeg ik en denk aan ons geworstel met de X8-computer van het universitaire rekencentrum.
Programma verzinnen, omzetten in de computertaal Algol-60, uitprinten met een reutelende flexowriter zodat er bij het rekencentrum een rolletje ponsband kan worden afgeleverd en dan wachten, en nog eens wachten, op de reactie van het monster, de geheimzinnige X8 die voor eeuwig aan onze blikken is onttrokken. De X8 in zijn eigen Heilige der Heilige. Zoals Godfried. Maar in diens wand zitten tenminste nog een paar luchtgaten. En dan, na een week, met de staart tussen de benen terug om te zien of het monster iets heeft uitgespuugd. Als er ergens een gaatje te veel of te weinig is op de ponsband, houdt het monster zijn kaken op elkaar of spuugt het met een wrede walging een dik pak kettingpapier uit waar niets, maar dan ook helemaal niets op staat. En dat moet ooit alles bewijzen wat er te bewijzen valt?
Leopold gaat op zoek naar Nescafé voor een stevige bak oploskoffie.
