2012, 29 mei
De taal leeft, leve de taal.
Ik vind taal leuk. Als ik in de auto zit, begint er soms in mijn brein van alles te zoemen. Dat is niet gevaarlijk want mijn vrouw stuurt en zorgt dat we veilig van A naar B komen. En nog belangrijker: van B naar A, omdat er in B vaak een borrel of een biertje geschonken wordt. Ik kan dan een slok nemen, zij blijft nuchter.
Maar nu even terug naar het zoemen. Dat is niet zo maar zoemen, dat is taalzoemen. Ik zal een voorbeeld geven. Als je vanuit Duitsland over Arnhem terugrijdt naar huis, kom je op een bepaald moment een bord tegen waar de Duitsers Arnheim op hebben geschreven. Dat kunnen ze ook niet helpen, want bij hun heet ieder dorpje ....heim. En dan gaat het bij mij dus zoemen.
Het Duitse heim is bij ons hem geworden. Heim betekent huis of woonplaats. Heim, hem, maar ook heem. Een ontheemde heeft geen woonplaats. We gaan nog een stapje verder: heim > hem > em / um. Als je de kaart erbij pakt, zie je allerlei plaatsen die eindigen op em of um. En dat vind ik dan weer leuk omdat ik in Hilversum geboren ben (vlak bij Bussum). Als je die naam Hilversum voor het eerst ziet dan ziet die er best wel ingewikkeld en ook wel een beetje deftig uit. Dat vind ik dus. Maar toen we twaalf waren, in 1957, en we allemaal naar een nieuwe school gingen, kregen we van burgemeester Boot een afscheidscadeau. Een boekje over Hilversum getiteld: Bij ons in Hilversum. Dat boekje was geschreven door Cor Bruijn. Die naam zei me toen helemaal niks, maar twee jaar later las ik mijn eerste grote-mensenboek geschreven door diezelfde Cor Bruijn: Sil de Strandjutter, en ik vond het magnifiek (en een beetje broeierig). Hoe het ook zij, die Cor Bruijn was een oude schoolmeester. Die ouwe schoolmeesters wisten in die tijd nog verdomd veel. Cor wist dus ook dat de naam Hilversum waarschijnlijk was afgeleid van Hilverts heem, waarmee de oeroude Hilvert, ongetwijfeld een schaapsherder, tegelijk tot stamvader van Hilversum was gebombardeerd. Terzijde: het Engelse home past natuurlijk ook helemaal in dit verhaal. En wat dacht je van heimwee.
Ik heb ook over Cor Bruijn geschreven. Lees hier maar.
Mensen die de oorsprong en de ontwikkeling van woorden bestuderen, heten etymologen. Etymologie is een ontzettend leuk en interessant gebied. En toevallig ken ik een van de beroemdste Nederlandse etymologen: Marlies Philippa. Wij waren allebei lid van C.S. Veritas, de Utrechtse Katholieke studentenvereniging die al heel lang niet katholiek meer is. Afgelopen zaterdag, 26 mei 2012, hield Marlies de Meilezing ter gelegenheid van de diës (verjaardag) van Veritas. Marlies werd in 1962 lid van Veritas (50 jaar geleden), ik in 1963. Marlies is onder meer beroemd geworden door het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands waarvan de vier delen in de periode 2003-2009 verschenen. In zijn soort is het het meest omvangrijke werk ter wereld. Marlies was de grote kracht achter dit enorme werk.
Marlies heeft het tijdens haar voordracht niet over heim en heem gehad. Zij stelde een veel belangrijker onderwerp aan de orde: het poepen en de poep. Er ging een wereld voor me open. Toen we de poep in de vingers hadden, stapte Marlies over naar een zo mogelijk nog gewaagder onderwerp: de puf. Onder invloed van het Surinaams heeft puf in onze taal een tweede betekenis gekregen: scheet. De rapper Def Rhymz heeft daar volgens Marlies een niet onbelangrijke rol bij gespeeld. In een van zijn rapliedjes kwam de volgende gevleugelde tekst voor:
"Ik rook geen wiet, ik rook geen stuf, ik word alleen maar high van mijn eigen puf."
Zo ontstaat dus nieuwe taal. En nieuwe muziek, zoals Le Petomane eind negentiende eeuw in Parijs al liet horen. Let even op de wijsvinger. De hele houding wijst erop dat de wijsvinger de melodie volgt die deze aarstrompettist ten gehore geeft. Hier een chanson gewijd aan de befaamde broekhoester.
En laten we niet vergeten dat een van de grote namen op het gebied van rap en hiphop een zekere Puff Daddy is. Zijn eerste album heette 'No Way Out'. Een titel met een bijzondere symboliek.
Espunt, 29 mei 2012
