Opnamen van het popprogramma Top of Flop o.l.v. Herman Stok, met in de jury Henk Elsink en Henk van Ulsen. Uitzending Almelo 1963, VARA.
Zij die het beter denken te weten
En ook in ons land was er sprake van hooghartig hoofdschudgedrag. Legendarisch is een uitzending uit 1963 van het ooit befaamde tv-programma Top of Flop van Herman Stok (met zijn floptoeter) waarin “I wanna hold your hand” werd beoordeeld. De jury was unaniem: flop. De jeugd in de zaal dacht er anders over. Ook in de Amerikaanse dagbladen werd de groep neergeknuppeld. Maar hoogmoed vernauwt de blik en komt altijd weer voor de val. De kenners hadden het lelijk mis. De jeugdige onderbuik van de sixties stond wel degelijk goed afgesteld.
Mag je nu, na zestig jaar, zeggen dat ook dit stukje van de Beatle--cirkel gesloten is? De hooghartige kenners versus de gevoelige gelovigen aan de eindstreep? Niet helemaal. Alles wat de Beatles aanraakten veranderde in goud. Dat stuk van de historie poets je nooit meer weg. Poetsen betekent uiteindelijk toch steeds meer glans. Ik denk dat dat ook met “Now and Then” zal gebeuren. Ooit presteerden de Beatles het om hun eerste LP “Please, please me” in een dag (ruim negen uur) op te nemen (11 februari 1963). En dan nu, bijna 30 jaar na de mislukte poging in 1995, “No wand Then”.
1957
De meeste kenners (er zijn intussen al flink wat musicologen op de groep gepromoveerd) laten de Beatles ontstaan op 6 juli 1957. De dag waarop John Lennon op een festival in Woolton, Liverpool, tussen de optredens van zijn groep The Quarrymen door, Paul McCartney ontmoet. Die brengt op zijn beurt enige maanden later schoolvriend George Harrison mee.
Het is misschien wel aardig om te weten dat een jaar eerder, in 1956, het begrip Artificial Intelligence officieel werd ingevoerd tijdens een congres in Darthmouth, New Hampshire. Met vallen en opstaan hebben de techneuten hun kennis en hulpmiddelen in de loop van de tijd spectaculair uitgebreid en verbeterd. Uiteindelijk kruiste hun pad dat van de Beatles, met dank aan Peter Jackson.
Kunstmatige Intelligentie
De Beatles nog een keer samenbrengen heeft in een paar dagen tijd AI al veel goodwill opgeleverd. Of het genoeg is om de groeiende paniek rond de mogelijke onbeheersbaarheid en het misbruik van Kunstmatige Intelligentie te dempen is overigens zeer de vraag. Juist deze week was er in het Britse Bletchy Park een belangrijke bijeenkomst over dit thema. Op de plek waar Alan Turing, een van de grote pioniers op dit gebied, tijdens WO 2 de Enigmacode, waarmee de Duitsers hun communicatie versleutelden, wist te kraken. Als zelfs de leiding van de belangrijkste AI-bedrijven te kennen geven dat “het risico van uitsterving door AI een wereldwijde prioriteit moet hebben” dan is er wel wat aan de hand.
Geluk
Wij, leeftijdsgenoten van de Beatles (ik van 1945), zeg maar de geboortegolf, lopen op onze laatste benen. Wij mochten tijdens de ontgroening in 1963 absoluut niet golven. Wij zijn nu de (baby)boomers, wat staat voor ouwe witte profiteurs. Zij die de wereld om zeep hebben geholpen. De woke-beweging is hard en onverbiddelijk. Ik heb ze nog niet over de Beatles gehoord, maar ik houd mijn hart vast.
Wij hadden geluk, zeker. Al was het maar omdat wij met de Beatles groot zijn geworden. Mooier wordt het niet gauw meer. Ons cohort slinkt nu snel. De Beatles zullen pas echt de grootste zijn als ze deze demografische aanslag op hun populariteit weten te overleven, als ze ook zonder ons kunnen. De kans is klein maar als één popgroep het moet kunnen, zijn zij het wel.
Zullen nieuwe generaties de Beatles opnieuw ontdekken en waarderen? De emoties zullen anders zijn. Steeds meer zal de muziek voor zichzelf moeten gaan spreken, het overlevingswerk moeten gaan doen. Daar is ze toe in staat, maar het gevecht om aandacht en waardering is groter dan ooit, de concurrentie is moordend. Alleen het allerbeste blijft. Dat zien we ook in de klassieke muziek. Gelukkig zijn er veel jongeren die oprecht toegeven dat de muziek uit de tijd van de Beatles meer klasse en creativiteit bezit dan de eigentijdse muziek. En ze hebben uiteraard volkomen gelijk.
Nog meer geluk
We hebben het al eerder meegemaakt, de moderne technologie is in staat om overledenen tot op zekere hoogte weer tot leven te wekken. Een bijzondere gedachte, zeker nu, twee dagen na Halloween. Dezelfde machine-intelligentie die op eigen gezag en bij herhaling “No wand Then” noteert terwijl ik “Now and Then” bedoel en ook intik. Je moet dus wel degelijk op je hoede zijn voor vriendelijk meedenkend tuig dat op de wereld is gezet om ons te helpen en dat in de overtuiging leeft de waarheid in pacht te hebben.
Sinds de lancering van ChatGPT is Kunstmatige Intelligentie hot. En de verwachting is dat de temperatuur snel verder zal oplopen. Op allerlei gebieden duikt het fenomeen nu op. We kunnen er al lang niet meer zonder. Dat wisten we niet, maar daar komen we nu snel achter.
Toch nog even terug naar de wonderbaarlijk opwekking uit den dode van John Lennon met zijn “Now and Then”. Zoals gezegd heeft Artificial Intelligence daar een doorslaggevende rol bij gespeeld. In dit geval een product met de naam Lalal.ia. Peter Jackson had het al eerder gebruikt bij het produceren van zijn Beatlefilm “Get Back”.
Op de site van Lalal.ia vinden we de volgende omschrijving:
A next-generation vocal remover and music source separation service for fast, easy and precise stem extraction. Remove vocal, instrumental, drums, bass, piano, electric guitar, acoustic guitar, and synthesizer tracks without quality loss.
Kort gezegd een techniek om geluid, zeg muziek, dat is opgebouwd uit verschillende bronnen en vastgelegd is op een spoor te ontleden in de verschillende basisbestanddelen, zoals in ons geval de zang en het pianospel van John Lennon. Het is commercieel beschikbaar en iedereen kan ermee aan de slag. Een van de vele intussen beschikbare varianten van Kunstmatige Intelligentie.
AI in het muziekdomein
Op mijn vraag aan het intussen zeer populaire programma ChatGPT welke rol AI had gespeeld bij het produceren van een song van de Beatles was het antwoord dat AI in de tijd van de Beatles geen enkele toepassing in de muzieksfeer kende. ChatGPT plaatste de Beatles in de jaren zestig. Qua actualiteit liep het dus duidelijk achter. “Now and Then” zat nog niet in het reusachtige digitale archief. Een bekend tekort van de huidige systemen. Ze moeten voortdurend het internet op voor updates om te voorkomen dat ze de laatste stand van zaken missen.
Ik maakte mijn vraag wat algemener: welke toepassingen heeft AI in het muziekdomein? Hieronder het pijlsnelle antwoord.
AI wordt op verschillende manieren gebruikt in het muziekdomein. Hier zijn enkele van de belangrijkste toepassingen:
Muziekcompositie: AI-algoritmes kunnen worden gebruikt om muziekstukken te componeren. Ze kunnen patronen in bestaande muziek herkennen en nieuwe composities genereren op basis van die patronen. Voorbeelden hiervan zijn AI-compositiehulpmiddelen zoals AIVA, Amper Music en Flow Machines.
Muziekproductie: AI kan worden gebruikt om muziekproductie te verbeteren. Het kan helpen bij het mixen en masteren van nummers, het identificeren van de beste opname-instellingen en zelfs het genereren van automatische begeleidingstracks.
Muziekanalyse: AI kan worden gebruikt om muziek te analyseren en muziekkenmerken zoals toonhoogte, ritme, tempo, harmonie en stemming te identificeren. Dit soort analyse is handig voor muziekwetenschap, muziektheorie en muziekbibliotheken.
Aanbevelingssystemen: Streamingdiensten zoals Spotify en Apple Music gebruiken AI om muziekaanbevelingen te doen op basis van de luistergeschiedenis en voorkeuren van gebruikers. Dit verbetert de gebruikerservaring en helpt bij het ontdekken van nieuwe muziek.
Muzikale creativiteit: AI-gebaseerde tools zoals Google's Magenta en OpenAI's MuseNet kunnen kunstenaars helpen bij het genereren van nieuwe ideeën en melodieën. Ze kunnen ook worden gebruikt voor liveoptredens en improvisatie.
Muziekclassificatie en tagging: AI kan worden gebruikt om muziek automatisch te classificeren en te voorzien van tags op basis van genre, stemming, tempo, en meer. Dit helpt bij het ordenen en doorzoeken van muziekcollecties.
Muziektranscriptie: AI kan muzieknoten transcriberen van audio-opnamen, waardoor bladmuziek kan worden gegenereerd van bestaande muziekstukken.
Stem- en instrumentherkenning: AI kan worden gebruikt voor stem- en instrumentherkenning, waardoor muziek kan worden getranscribeerd en geanalyseerd.
Muziekonderwijs: AI-gebaseerde apps en platforms kunnen muziekonderwijs toegankelijker maken door het bieden van interactieve lessen en feedback op basis van de prestaties van de student.
Muziekgeneratie voor games en films: AI wordt gebruikt om originele soundtracks en geluidseffecten te genereren voor videogames en films. Dit bespaart tijd en kosten in de productie.
Over het algemeen heeft AI een aanzienlijke impact gehad op het muziekdomein, variërend van compositie en productie tot distributie en beleving. Het heeft de deur geopend naar nieuwe mogelijkheden en innovaties in de muziekindustrie.
Je kunt de computer zo langzamerhand dus gerust opdracht geven een leuk stukje muziek te produceren dat moet voldoen aan een rijtje wensen en eisen.
AI, hulpje van of zelf de componist
Het gerucht gaat dat Peter Jackson plannen heeft om met AI geheel nieuwe Beatlemuziek te gaan produceren. Misschien geweldig, maar de vraag is toch of dit een gewenste ontwikkeling is. Deskundigen waarschuwen, meer in het algemeen, voor het kloneren van stemmen. Te aantrekkelijk voor internetoplichters om ons om de tuin te leiden. Het is maar een van de vele discussiepunten rond deze nieuwe, veelzijdige en invloedrijke technologie.
En ook in dit domein van de muziek dreigen ambachten en hobbies dus weggevaagd te worden. Zoals eerder de DJ op een feestje een stuk goedkoper werd dan een life-bandje. De DJ is nu zelf aan de beurt. Kinderen vinden een gitaar nog steeds stoer maar het ding moet wel zelf zijn klanken maken. Een instrument leren bespelen, laat staan componeren wordt een zeldzaamheid. “I want it all, and I want it now.” Je moet de paar jaar op aarde nuttig en vooral aangenaam besteden. Gitaar leren spelen is niet leuk. Van Spotify terug naar de platenspeler is nog te overzien. Maar terug naar de pianoleraar? En terug naar The Beatles? Het is moeilijk voorstelbaar.
Humor
Hoe creatief kan en moet je straks zijn om te kunnen wedijveren met deze in zekere zin superbreinen. Ze weten alles, maar kunnen ze ook alles? Met AI weten wij straks ook heel veel. Zijn we in staat daar nog uniek menselijke creativiteit aan toe te voegen? Twijfel. Bobby Fischer was een uniek en zeer creatief schaaktalent. Hij zou nu kansloos zijn tegen de bijna alwetende schaakcomputer. Waar AI al snel mee door de mand valt is het genereren van humor. Humor blijkt telkens weer een uniek menselijk en nauwelijks te kopiëren vorm van creativiteit. De Beatles waren op veel vlakken creatief, ook als het om humor ging. De Beatles kwamen uit Liverpool (lees UK) en ze waren intelligent. Kun je zo'n mengsel in een machine krijgen? We gaan het natuurlijk proberen, maar ik moet het nog zien. Misschien gaat de humor ons ooit nog redden als het tot een confrontatie komt met kunstmatige intelligentie.
AI, het is veel en het wordt snel meer als AI-systemen zichzelf gaan “voeden”. En controle op de ontwikkelingen, als dat al mogelijk is, vraagt ongetwijfeld ook om AI. Hoe lang duurt dan het nog voor we echt buiten spel komen te staan?
Het kan geen kwaad om er bij het verschijnen van “No wand Then” toch even stil bij te staan. Ik bedoel natuurlijk Nu en Dan. Dat gaat zoals de lezer kan zien niet vanzelf. Ook de wereld van AI kent zijn gebreken en beperkeingen. Is er dan toch nog een sprankje hoop?
Ik bracht onlangs voor het eerst een bezoek aan Beatletown Liverpoop. Klik hier voor mijn ervaringen
Espunt, 7 november 2023
