Deze tekst is eerder in een iets gewijzigde vorm gepubliceerd in de mei-editie 2024 van de ReünistenVox van de Utrechtse studentenvereniging Veritas.
1936, Volendam. Mijn vader, 18 jaar, vereeuwigd met een Volendamse schone aan zijn arm.
Volendam is in veel opzichten een opmerkelijk fenomeen. In het weekend van 9 oktober 1964 bracht ik voor het eerst van mijn leven een bezoek aan dit bijzondere dorp. Mijn vader was me veel eerder al voorgegaan. Er is een foto uit 1936, hij is dan 18 jaar, waarin hij trots poseert in Volendamse outfit en met een Volendamse schone aan zijn zijde.
Hij sprak tegen ons altijd vol bewondering zo niet ontzag over Volendam. Ontzag dat ontegenzeggelijk samenhing met zijn voetballoopbaan. Voor de oorlog kende ons land nog een katholieke voetbalcompetitie. Mijn vader maakte als middenvoor furore in EMM, een Hilversumse RK-voetbalvereniging waarin opvallend veel fraters speelden die les gaven aan de nabijgelegen Rooms-Katholieke St. Ludgerus Kweekschool (Pabo) aan de Oude Amersfoortseweg. De kweekschool werd in 1909 in gebruik genomen. Nu zit de Evangelische Omroep erin. Gebouwen hebben soms zuilen maar ze trekken zich er niets van aan.
EMM moest het soms ook opnemen tegen Volendam. Een ongelijke strijd. Kansloos. Voetballend Volendam is voor mij nog steeds een wonder. Ook in andere sporten telt het dorp mee. En dan hebben we het nog niet over de muziek. De “Paling Sound” die in de jaren zestig opkwam. Het begin van een muzikaal succesverhaal.
Volendammers, een stoer, nijver en trots slag mensen dat als een van de weinigen stand had gehouden toen vrijwel alle vissersdorpen langs de Zuiderzee hun pastoor inruilden voor een dominee. Van het beeld naar het woord (in onze tijd zien we veeleer het omgekeerde gebeuren). Volendam hield vast aan het beeld, werd een katholieke enclave en overleefde glorieus. Om velerlei redenen dus een uitgelezen bestemming voor een brave groep Roomse studenten, leden van de toen nog katholieke studentenvereniging C.S. Veritas uit Utrecht, die bereid waren samen “te strijden voor waarheid, vrijheid, recht”, een regel uit het Veritas Vaandellied dat aangeheven wordt bij plechtige gelegenheden. Schepper van het lied was Andreas Jansen, de priester die aan de wieg stond van de 1889 opgerichte vereniging. Veritas vierde in 1964 haar 75ste verjaardag. De brave groep Roomse studenten was in 1963 aangekomen en dus net tweedejaars.
Samen met een grote groep Veritijnse jaargenoten reden wij op die mooie zaterdag van 9 oktober 1964 eerst per bus naar Muiden en stapten daar verwachtingsvol over op een klassieke Zuiderzeeschuit die ons naar Volendam bracht. Aangekomen in 1963 was dit voor het illustere gezelschap het Tweedejaarsweekend. Het laatste project van het tijdens de groentijd geformeerde Eerstejaarsbestuur dat door Karel Huygen werd aangevoerd. Een goede aanvoerder, die na een aantal jaren seminarie geen last meer had van vrolijk voortwoekerende postpuberale opwellingen waar veel van zijn jaargenoten mee kampten. Een wijs mens.
Hoe het ook zij, we gingen ons mentaal voorbereiden op al het mooie dat het studentenleven ons in het nieuwe academische jaar weer zou gaan bieden, en na het weekendje Volendam, ja dan moesten we weer aan de bak. Dat hadden we onszelf opgelegd. Een bak die voor de gemiddelde Volendammer gevuld was met heerlijke paling, maar voor mij in mijn eerste jaar het karakter had gekregen van een zwart gat waar al mijn paling door was ontsnapt. Studentenleven ja, studie tja. Ik was overigens wel net verhuisd van het troosteloze Kanaleneiland, een uur fietsen naar onze nieuwe college-omgeving in de Uithof (Transitorium), naar een aanzienlijk prettiger leven op de Mozartlaan (Oog en Al), ook een uur fietsen maar dan anders.
Mijn studieprestaties waren niet om over naar huis te schrijven. Dat deed ik dus ook niet. Ze waren ronduit miserabel geweest en ik vreesde dat ik gewoon te hoog had gegrepen. Abstracte wiskunde! Ik voelde me op het practicum onder leiding van Hans Rosenberg als “Alice in Wonderland”. Veel later ontdekte ik dat professor Freudenthal c.s. had geprobeerd mij in te wijden in het gedachtegoed van een genie als Bertrand Russell en zijn levenswerk “Principia Mathematica”. Dezelfde Russel die zich in de loop van de jaren zestig tot het antimilitaristische geweten van de mensheid ontwikkelde.
Ik was na een jaar zo radeloos dat ik die zomer aan meneer Scheepers, mijn oude leraar Duits (RK Lyceum voor 't Gooi in Hilversum), voorlegde dat ik op het punt stond om te zwaaien: van wis- en natuurkunde naar Nederlandse taal en letterkunde waaruit al blijkt dat mijn neurodiversiteit aanzienlijk was (en is). Hij raadde die stap beslist af, nooit in paniek handelen jongeman!, en daar ben ik hem nog steeds dankbaar voor. Een bijzondere leraar die nooit onvoldoendes gaf. Het laagste was een zes-min. Of, zoals hij het zelf verwoordde bij een zeer slechte prestatie: “Een zes met een streep van hier tot aan het Vituscollege in Bussum”. Uiteindelijk heb ik een soort van symbiose weten te bereiken. Als fysicus geregistreerd in de boeken, maar de boeken waar ik meer lol aan beleefde, waren de kinderboeken die ik, veertig jaar later, zelf zou schrijven.
Als geboren en getogen Hilversummer was ik bekend met enkele Zuiderzeelocaties. Op de Hilversumse markt brachten vissers uit Spakenburg met hun pronte vrouwen in prontafkledende klederdracht, vooral veel paling mee. Ik heb ontdekt dat ik zeer gecharmeerd ben van klederdracht. Paling in bakken met zaagsel omdat ze er anders voortdurend achteraan moesten. Verder was er Muiden waar wij op de schuit stapten. Bij Muiden lag, aan het water, de toen bekende uitspanning Oud-Valkeveen. Daar kwamen we vaak, met schoolreisjes, maar ook, op een zonnige dag in de zomervakantie, zonder schoolreisje maar wel op de fiets.
Je kon er veilig pootjebaden. Hoe ver je je ook van de kust verwijderde, het water kwam nooit verder dan je enkels. Ouders hadden een verrekijker nodig om hun kinderen te volgen. Die gingen vaak op zoek naar verdieping zodat ze zich ook een beetje konden onderdompelen. Kansloos. Er waren kinderen die uit het zicht raakten en uitgeput bij Harderwijk weer aan land kwamen. Met vochtige enkels, dat wel. De waterpret had dus meer het karakter van een voetwassing. Maar dat was het eigenlijk ook weer niet, want als je geen schoeisel droeg kwam je geheid ontveld weer aan land. Massale, messcherpe schelpdieren op de ondiepe bodem fileerden de onbeschermde voetzolen als waren het piranha’s.
Met deze ervaringen in het achterhoofd kon ik me dan ook niet voorstellen dat er vanuit Muiden scheepvaart mogelijk was. Laat staan helemaal naar Volendam. Maar Karel had het geregeld en daar vertrouwden we volledig op. En terecht, want we kwamen, na een gedenkwaardige en zeer aangename overtocht waarin veel passende liederen werden gezongen, zoals “Op de Woelige Baren” en “Als de Klok van Arnemuide”, veilig en met droge voeten aan in de schilderachtige haven van Volendam. Het dorp vanaf de waterkant zien naderen was een uitgesproken magische ervaring. Een magisch begin van een zeker voor mij magische avond in Volendam! Aanlanden en op naar hotel Spaander.
